Głową sięgam sufitu, ramion nie mogę nawet rozłożyć na boki. W ciasnej kulistej kabinie otaczają mnie głębokościomierze, akumulatory, filtry powietrza, barometry, aparat fotograficzny i kamera z lat 50. W uszach pulsują dźwięki sonaru. Na głębokości prawie 10 tys. m słyszę niepokojący trzask: jeśli to któryś z newralgicznych elementów batyskafu, do wnętrza za chwilę dostanie się woda. "Trieste" schodzi jednak bez problemów coraz niżej.
- Widać dno! - emocjonuje się Don Walsh. Za okrągłym okienkiem przepływa biała płaska ryba. 11 km pod powierzchnią oceanu?
- Wszystko jest dokładnie tak, jak było: te same instrumenty, ta sama atmosfera - starszy pan ze łzami w oczach wychodzi z modelu batyskafu. W 1960 r. Walsh był młodym porucznikiem marynarki wojennej USA, jednym z dwóch śmiałków, którzy zeszli w najgłębsze miejsce na Ziemi. Rano 23 stycznia Don Walsh i Jacques Piccard, syn wynalazcy batyskafu, zamknęli za sobą właz i zaczęli opuszczać się do Głębi Challengera w Rowie Mariańskim na Oceanie Spokojnym. Spędzili na dnie 20 minut.
- Ryba, którą tam zobaczyliśmy, przypominała solę albo flądrę. To było ważne odkrycie: na najgłębiej położonym dnie morskim było wystarczająco dużo substancji odżywczych i tlenu podtrzymujących życie - opowiada Walsh. - Nikt przed nami nie dotarł w to miejsce. Do tej pory więcej ludzi postawiło stopę na Księżycu, niż zobaczyło krajobraz Rowu Mariańskiego [trzecim człowiekiem, który w batyskafie zanurkował tak głęboko, został w 2012 r. James Cameron].
- Strach? Kiedy człowiek się boi, myśli o sobie, zamiast o zadaniu. Skupiłem się na tym, że przed nami historyczny moment, i strach przestał być istotny - mówi Walsh, który został ambasadorem wrocławskiego Hydropolis, pierwszego w Polsce centrum wiedzy o wodzie. Batyskaf "Trieste" odtworzony w skali 1:1 to jedna z atrakcji Hydropolis. Wszystko dzieje się kilka metrów pod ziemią, w wielkim zbiorniku na wodę pitną z 1893 r., który był kiedyś głównym rezerwuarem Wrocławia i zaopatrywał w wodę mieszkańców miasta jeszcze kilka lat temu.
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, które zbudowało nowe zbiorniki, postanowiło w zabytkowym podziemiu ulokować niezwykłe centrum edukacji ekologicznej. Po raz pierwszy od wieku ze zbiornika wypompowano wodę. Wprowadzono kilometry światłowodów, 60 ekranów dotykowych i 190 komputerów zawiadujących wyjątkowo nowoczesnym multimedialnym centrum.
Woda jest wszędzie: zamknięta w wielkim cylindrze, który wprawia ją w wir, w parowej kurtynie, którą muszę przejść, w ścieżce, która jest moim przewodnikiem. Idę po wodzie zamkniętej pod przejrzystym plastikiem. Podświetlony strumień prowadzi mnie przez kilka tematycznych sal: głębiny, ocean życia, człowiek i woda, historia inżynierii wodnej, miasto i woda, stany wody. Wszystkie układają się jak obwarzanek wokół centralnej mrocznej sali, gdzie ponad niecką wypełnioną wodą wisi kula ziemska.
Kilka projektorów pokazuje na niej ruch prądów oceanicznych. Ruch wody w oceanie badał m.in. amerykański oceanograf Curtis Ebbesmeyer. Setki butelek, które wrzucał do morza, nie sprawdzały się. Pomógł mu przypadek. Kilka dni po zabawie sylwestrowej w 1992 r. nad kontenerowcem "Ever Laurel" zaczęły się przelewać potężne fale, a zmyte z pokładu kontenery zniknęły w odmętach Pacyfiku. Jeden z nich otworzył się, uwalniając 30 tys. żółtych gumowych kaczuszek.
Armada kaczek rozdzieliła się: część ruszyła w kierunku Alaski, przekroczyła Cieśninę Beringa i utknęła w arktycznym lodzie. Widywano je u wybrzeży Japonii, Australii, Indonezji, Ameryki Południowej, a po 15 latach najbardziej wytrwałe dopłynęły do Wysp Brytyjskich. Raporty o wędrówkach niezatapialnych żółtych kaczuszek zbierane przez patrole morskie przydały się do badania cyrkulacji oceanicznej.
Hydropolis uczy przez zmysły: można bawić się wodą, ulec iluzji śnieżnej zadymki (z kaczego puchu), dotknąć żywego mchu, który pokrywa jedną ze ścian, udając dżunglę, przez którą płynie Amazonka. Kręcę zanurzoną w wodzie śrubą Archimedesa, próbuję uruchomić koło wodne i turbinę Herona, która dwa tysiące lat temu uchodziła tylko za ciekawostkę i zabawkę, choć była pierwowzorem turbiny parowej. Rozgrzana para ze świstem wylatuje z obracającej się kuli.
Obok z oczu cherubina płyną łzy, które poprzez system naczyń połączonych uruchamiają zegar wodny. Niestety, niektórzy zbyt dosłownie traktują zachętę do interaktywności: wielki plastikowy żarłacz polujący w ławicy tuńczyków pod sufitem już stracił ząb.
Obrazom i urządzeniom towarzyszą wciąż zmieniające się dźwięki. Słyszę nadciągającą burzę: wystarczy poruszyć jeden z wielkich plastikowych walców wiszących pod stuletnimi kolebkowymi sklepieniami. W jednym jest wiatr, w drugim deszcz, w trzecim grzmot - nowojorscy artyści nagrali dziesiątki godzin autentycznych dźwięków, które "zamknęli" w sensorycznych walcach.
W sali z batyskafem pulsuje sonar, a rozemocjonowana relacja Walsha i Piccarda, którą słychać w samym batyskafie, to głosy aktorów z Nowego Jorku i Filadelfii. Amerykanie nagrali je dla Hydropolis na podstawie zachowanych zapisów z wyprawy "Trieste" z 1960 r. - Skorzystaliśmy z tamtejszych studiów dźwiękowych, żeby mieć oryginalny akcent - mówi Mieczysław Bielawski, dyrektor kreatywny firmy ART FM, która stworzyła Hydropolis (ma ona na koncie m.in. także multimedialną wystawę pod Sukiennicami w Krakowie).
- Na świecie są muzea wody, ale dotąd nikt nie pokazał jej w tak nowoczesny i kompleksowy sposób, z tak wielu perspektyw - opowiada Bielawski. - Sięgnęliśmy po instalacje artystyczne i technologie multimedialne, m.in. projekcję immersyjną: na ekranie 360 stopni mamy wrażenie zanurzenia w filmie, który opowiada o początkach Ziemi. Korzystamy też z drukarki wodnej, która tworzy przesuwające się obrazy z wody. Wyzwaniem inżynieryjnym była dla nas prawie półkilometrowa wodna ścieżka w zamkniętym obiegu, na terenie bez spadku. Porusza ją kilkaset małych pomp - opowiada współtwórca wystawy.
Dwumetrowy "Dawid" Michała Anioła to efekt międzynarodowej współpracy. Prof. Marc Levoy z Uniwersytetu Stanforda stworzył cyfrową kopię posągu i zgodził się na jej użyczenie. Na podstawie ultraprecyzyjnego skanu austriacka firma, która produkuje m.in. kokpity do samolotów F-16, zrobiła akrylową rzeźbę. Transparentny "Dawid" przypomina, że człowiek w blisko 70 proc. składa się z wody.
Po kilku godzinach czytania, słuchania i napędzania starożytnych akwaurządzeń padam na podświetlony szezlong w półmroku. Kołysze mnie widok oceanu ze wschodzącym księżycem i muzyka skomponowana przez angielskiego dźwiękowca Chrisa Watsona.
Inwestycja, której właścicielem jest wrocławskie MPWiK, kosztowała 59 mln zł: 35,5 mln pochłonęły odbudowa i adaptacja zbiornika, a 23,5 mln sama wystawa. Wszystko z własnych środków, bez kredytów. - Szacujemy, że w ciągu dziesięciu lat Hydropolis się zwróci, a uzyskane środki będziemy przeznaczać na rewitalizację naszych kolejnych nieczynnych obiektów - mówi Zdzisław Olejczyk, prezes MPWiK we Wrocławiu. - Zabytki mają szansę tylko wtedy, kiedy wymyślimy dla nich dobrą funkcję.
W budynku odżelaziacza MPWiK chce prowadzić warsztaty edukacyjne dla dzieci, a w starej ozonowni działa już Centrum Nowych Technologii. Wieża ciśnień z 1871 r. z ażurowymi, najwyższymi w Polsce schodami żeliwnymi oraz unikatową maszyną parową grała już w filmach Jana Jakuba Kolskiego i w spektaklach teatru Ad Spectatores, a w przyszłości zamieni się w muzeum techniki. XIX-wieczne zabytki otrzymają nowe życie.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze