Powódź tysiąclecia w archiwalnych numerach "Wyborczej" z 1997 r. "Woda runęła. Ludzie ratowali się wzajemnie"

Przypominamy archiwalny tekst z 2012 r.

Najpierw zaczęło padać w dorzeczu Odry w Czechach - lokalnie w ciągu trzech dni spadło około 500 mm. Niemal równocześnie na obszarze zlewni Nysy Kłodzkiej zanotowano aż 300 mm opadów. W Wałbrzyskiem zaczęło lać 4 lipca, w Jeleniogórskiem dzień później. To było nieuchronne - 7 lipca rzeki wystąpiły z brzegów.

Trzy osoby utonęły. Z wypowiedzi pracownic pomocy społecznej wynikało, że nie miały najmniejszego pojęcia o skali nadciągającego dopiero kataklizmu. Podobnie jak my wszyscy. Jeszcze nie wiedzieliśmy, że dotrze on do Kłodzka 7 lipca o godz. 21, już po zamknięciu wtorkowego wydania 'Gazety'.

Wieczorem rzecznik ówczesnego Zarządu Dróg i Komunikacji zapewniał: 'Wrocław dzielnie sobie radzi. Skutki deszczu są usuwane na bieżąco'.

Mieszkańcy dużych miast nad leniwymi rzekami nie mają pojęcia, jak wylewa górska rzeka. Gdy wpada do miejscowości, porywa ze sobą domy, drogi, mosty. Gdy przejdzie fala powodziowa, okolica wygląda jak po bombardowaniu, nie ma żadnych dróg, a z wody sterczą kikuty domów. I wszystko dzieje się bardzo szybko. Nysa Kłodzka miała głębokość 7 m, podczas gdy stan alarmowy wynosi 2,4 m.

- Woda runęła. Ledwo zdążyliśmy uciec z parteru na górę - opowiadał nam mieszkaniec Kłodzka. Pisaliśmy: 'W 40-tysięcznym Kłodzku, najpiękniejszym zabytkowym mieście Kotliny Kłodzkiej, nie ma już restauracji, sklepów, dworca PKP i PKS, niektórych mostów. Przez miasto przetacza się spieniony nurt Nysy Kłodzkiej. Walą się domy w centrum. Nie ma prądu, żywności, tylko gdzieniegdzie działają jeszcze telefony'.

Nie było ekip ratowniczych, ludzie ratowali się wzajemnie. Niektórym się zdawało, że mogą zabezpieczyć swoje mienie, jak mieszkaniec Kłodzka, który się nie ewakuował, bo pod domem miał mercedesa. Ale byli też i tacy, którzy plądrowali zalane sklepy.

'Gazeta' ogłosiła apel 'Pomóżmy powodzianom', do akcji przyłączyły się wszystkie wrocławskie media. Poprosiliśmy o przynoszenie darów do bunkra przy ul. Ładnej. Wrocławianie odpowiedzieli od razu, nieświadomi, że za chwilę sami będą potrzebować pomocy. Żyliśmy bowiem w cieniu mitu o Niemcach, którzy fantastycznie zabezpieczyli miasto przed powodzią. Wiadomo było wprawdzie, że za parę dni Odra osiągnie najwyższy stan w historii, ale przecież Niemcy uregulowali Odrę w rejonach Wrocławia w latach 1912-17.

We wtorek 8 lipca przerwano rejsy białej floty po Odrze i położono wszystkie jazy, by przepływ wody był nieskrępowany. Te informacje fachowo skomentował nasza kolega, poniekąd fachowiec, bo absolwent hydrotechniki. Do dziś się z tego śmiejemy.

Rektor UWr ogłosił dodatkowy termin egzaminów dla mieszkańców Kotliny Kłodzkiej, którzy nie mieliby jak dotrzeć do Wrocławia, a my ogłosiliśmy, że rezygnujemy z rozrywkowej letniej kolumny w 'Gazecie', za to uruchomimy stronę, na której czytelnicy będą mogli ogłosić, że się o kogoś martwią.

Akcja pomocy powodzianom z Kotliny Kłodzkiej wspaniale się rozwinęła - od świtu do nocy wrocławianie przynosili, a firmy przywoziły dary. Dodatkowo pomagali taksówkarze Mini Radio Taxi i Mercedes Radio Taxi, którzy przewozili dary, jeśli ktoś nie mógł sam dotrzeć do bunkra przy Ładnej. Pierwszy transport z darami dotarł do Barda Śląskiego w środę.

- Ten Cimoszewicz szmaty z nas zrobił, mokre szmaty. Jak w takim momencie można ludziom mówić, że sami sobie winni? [bo trzeba się było ubezpieczyć - stwierdził ówczesny premier] - mówili wtedy mieszkańcy zalanych terenów. 'Odsłonił się krajobraz jak po wojnie - zrujnowane, zawalone ściany domów, bezdomni ludzie, brak wody pitnej, chleb po pięć złotych (jeśli w ogóle jest), ulatniający się gaz, szlam, gruz. Pijane bandy rabują sklepy' - pisali nasi reporterzy.

Obrona Cywilna wprawdzie twierdzi, że Wrocławiowi powódź nie grozi, choć idą dwie fale, ale ostrzega, że do części piwnic może dostać się woda. Jej szef apeluje, by usunąć cenniejsze przedmioty z piwnic na Mokrym Dworze, Starym Mieście, Popowicach, Pilczycach i Kozanowie. Kiedy przysyła do naszej redakcji instrukcje dla wrocławian, jak się zachować, kończącą się słowami 'Pamiętaj, jeśli możesz - wykonaj część czynności już dzisiaj - później możesz nie zdążyć!!!', długo się śmiejemy. A ówczesna redaktorka naczelna pyta, czy aby takie apele nie wywołają paniki. 'Ostrzeganie jest naszym obowiązkiem. Jeśli nawet sam Wrocław jest bezpieczny, to wcale nie znaczy, że w pełni bezpieczni są inni mieszkańcy województwa' - odparł szef wojewódzkiego inspektoratu OC. A wyśmiewane przez nas rady zaczerpnięte od Amerykanów jak pokazały następne dni, były bardzo sensowne: przenieś wartościowe rzeczy na górne kondygnacje, wyślij z domu dzieci i osoby starsze, naucz domowników, jak odłączyć prąd i gaz, zgromadź zapas żywności i wody pitnej, sypialnię przenieś do góry lub choćby śpij u sąsiada, włącz radio na baterie.

Miasto czeka na wielką wodę, pierwsza fala ma mieć sześć metrów, ale druga siedem i pół  - ona zagrozi miastu. Chleba zabrakło już wczesnym popołudniem, nieco później także wody w butelkach. W dużych sklepach ludzie kupowali gumiaki, kalosze i sztormiaki.

W monopolowych wiadomo co. Woda przelewa się nad jazem Opatowickim, zapowiadają się zapowiedzi wysadzenia wałów pod Wrocławiem, by ocalić centrum miasta. Wrocławianie wylegają na kładki i mosty. Firmy wstrzymały ubezpieczanie domów, mieszkań i aut. Pojawiają się plany wykonania przelewu przez wał w okolicach Jeszkowic, który ma zapewnić bezpieczeństwo centrum Wrocławia.

Mieszkańcy Oławy, którzy do przejścia fali mają mniej czasu niż wrocławianie, nie chcą się ewakuować, podobnie jak mieszkańcy innych miejscowości pod Wrocławiem. Nasi reporterzy odwiedzili nawet dom ówczesnego wojewody, który przebywał akurat w USA, zapoznając się z działaniem służb ratowniczych (co później długo mu wypominano). Podczas wyprawy fotoreportera pogryzł pies. A tym, którzy mimo deszczów chcą mieć ogorzałą cerę, radziliśmy, jak używać samoopalacza (sic!). Cały czas działa sztab akcji pomocy dla powodzian w bunkrze przy Ładnej. Tylko w czwartek wysłaliśmy 53 transporty.

W 'Gazecie' umieściliśmy zdjęcia rozlanej Odry wykonane przez ówczesnego prezydenta Wrocławia w piątkowe południe z pokładu helikoptera, także mostu Grunwaldzkiego, który niemal dotyka tafli wody.

Ówczesny minister spraw wewnętrznych Leszek Miller w Kłodzku stwierdził, że sprzęt i wojsko dotarły do zalanego Kłodzka tak późno, bo miasto jest tak ukształtowane, że da się tam dojechać w kilkanaście minut.

Most Pomorski zamienił się w Krupówki, tyle ludzi nim chodzi.
Opisaliśmy też perypetie z jutowymi workami po kawie, idealnymi do wypełnienia piaskiem, którymi wojewódzki sztab przeciwpowodziowy jakby się brzydził. Natomiast prezydent Zdrojewski powiedział krótko: 'Biorę wszystkie. Pójdą na Biskupin'.

No i słynna historia z próbą wysadzenia wałów przeciwpowodziowych w Łanach. Ludzie nie pozwolili saperom odpalić ładunków i ocalili swoje domy. Jeszcze wiele lat po powodzi trwała dyskusja, czy wysadzenie wałów w tym miejscu komukolwiek by pomogło.

Znów pojechaliśmy do Oławy. Tam, gdzie Odra ma zazwyczaj 2,5 m, sięgała ponad siedmiu. Okazało się, że żadne z rolników uprawiających tereny zalewowe nie był ubezpieczony.

Sztab Unii Wolności przerwał na czas powodzi zbieranie podpisów pod listami wyborczymi, by zaangażować się w pomoc poszkodowanym. Za to premier odmówił ogłoszenia stanu klęski żywiołowej w Kłodzku.

Relacjonujemy, jak ciężarówką Władysława Frasyniuka wieźliśmy dary do Kłodzka i Ołdrzychowic. 'Premier latał nad miastem jedynym helikopterem, który był potrzebny do ewakuacji, a kiedy chciałem załatwić mleko w proszku, to nie chcieli mnie wpuścić do urzędu, bo był akurat minister Miller' skarżył się mieszkaniec Kłodzka.

Poniedziałkowe wydanie było pierwszym robionym nie w redakcji, w wówczas mieszczącej się przy ul. Krupniczej, ale w domu naszego kolegi na Oporowie. W pierwszych dniach po powodzi nie sprzedawaliśmy gazety, ale rozdawaliśmy ją w całym mieście, także z łódek i pontonów.

Woda w mieście pojawiła się w sobotę 12 lipca po południu i to tam, gdzie nikt się jej nie spodziewał, na Kozanowie zalanym wodą z tzw. cofki Ślęzy oraz na Krakowskiej i Traugutta.

Fot. Krzysztof Rak / AG

Fala kulminacyjna przeszło przez miasto o północy, gdy wszyscy wrocławianie wylegli na ulice walczyć o miasto.

Walka nie powiodłaby się, gdyby nie wrocławskie radia i telewizje, które nadawały non stop, informując, kto akurat czego dramatycznie potrzebuje.

Bo informacja musiała być szybka i konkretna, jak słowa policjanta na Ostrowie Tumskim w nocy z soboty na niedzielę 'Wszyscy cywile, proszę opuścić to miejsce! Za chwilę będzie tu zajebista kłoda, jak uderzy w wał, może go przebić i zaraz będzie tu woda!". Nie uderzyła.
W niedzielę woda zaczęła opadać.

Zalało komendę policji, nie działał numer alarmowy 997, a ówczesny prokurator wojewódzki cieszył się, że uratowano dywany i meble z siedziby przy Podwalu. Policjanci mówili nam, że wprawdzie dostają sygnały o rabowaniu sklepów pontonów, ale zazwyczaj są to właściciele ratujący towar.

Mijając mnóstwo pontonów, kajaków, łódek i motorówek, popłynęliśmy też na Kozanów (do ośmiu metrów wody), gdzie widzieliśmy osiedlowe zawody na pontonach (zwyciężyła osada Nowy Dwór).

Fot. Krzysztof Rak / AG

Życie w niezalanych osiedlach powoli wracało do normy. Niektórzy mieli gaz i prąd, a tylko wody w kranach brakowało. Działały sklepy. Problemem stały się wały z worków ustawiane spontanicznie przez ludzi, które utrudniały spływanie wody.
W dawnym budynku Poltegoru, przy siedzibie redakcji telewizji TeDe samorzutnie powstał społeczny komitet ratowania miasta. Tu byli policjanci, lekarze, prezydent, urzędnicy, wolontariusze.

Ostatnie wydanie 'Gazety' przygotowywane w powodziowej redakcji na Oporowie. Przypomnieliśmy w nim o zapomnianym osiedlu Szczepin, które całe stało pod wodą. Nad zatopionymi w całości autami mieszkańcy przyczepiali baloniki jako sygnały ostrzegawcze dla przepływających pontonów.

A prezydent Aleksander Kwaśniewski chylił czoła przed mieszkańcami Wrocławia: 'Wykazali wielkie zdyscyplinowanie i prawdziwy heroizm'.

Naszej dziennikarce, która utknęła na Kozanowie na początku powodzi, udało się dotrzeć do redakcji z relacją. Niesamowitą. 'Pukanie do drzwi: - Nie macie państwo zbędnych baterii R20? - pyta zakłopotany sąsiad z piętra. - Brakuje mi jednej, żeby uruchomić radio. - Mamy - wyciągam baterie z latarki. W końcu bez latarki możemy się obejść. Mamy świece. Zapomniałam je spakować w paczce dla powodzian z Kłodzka'.

Fot. Krzysztof Rak / AG

Ogłaszamy, że za darmo publikujemy wszystkie ogłoszenia okołopowodziowe i że w kolejnych wydaniach 'Gazety' będziemy dołączać dodatki, których z powodu powodzi nasi czytelnicy nie dostali. W rubryce 'przyjmą dzieci powodzian' ukazują się ogłoszenia tych, którzy mogą przyjąć na wakacje dzieci lub matki z dziećmi z zalanych obszarów. Piszemy o tym, że sklepy wyrzucają zawartość lodówek nieczynnych z braku prądu, ale są i tacy, którzy taką żywność próbują sprzedawać.

'Przyszły tydzień Wrocław ma szansę rozpocząć jako miasto w miarę normalne. Największym problemem ciągle będzie woda. Na razie nie pracują oba produkujące ją zakłady - na Grobli i na Mokrym Dworze' - piszemy. Okazuje się też, że największym problemem nie jest uzdatnianie wody, ale kanalizacja zatopiona w mieście.

Relacja z Karłowic walczących z wielką wodą: 'Mało kto wiedział, jak należy układać worki. Tu i ówdzie znajdowali się więc 'fachowcy'. Ten, na którego się natknąłem, zyskał sobie posłuch wrzeszcząc i klnąc. Kariera mocnego człowieka zakończyła się nagle. Poszedł po skrzynkę piwa dla półżywych ze zmęczenia żołnierzy, a kiedy wrócił, trafił na ich dowódcę. Później nikt go nie widział'.

Po ulicy Bruecknera nadal nie jeżdżą samochody. A my publikujemy mapę z naniesionymi studniami publicznymi z przebadaną wodą, punktami szczepień, aptekami realizującymi bezpłatne recepty z adnotacją 'powódź'.

I zastanawiamy się, czy nadejdzie kolejna fala powodziowa. Niewiele to zmieni w sytuacji Kleczkowa, który cały czas stoi pod wodą. 'Trzy dni temu policjanci z Psiego Pola pomagający w rozwożeniu żywności na osiedlu  pływali w hełmach. - To obok trójkąta bermudzkiego jedna z najtrudniejszych dzielnic miasta. Niektórzy robili sobie grille i pikniki na dachach i rzucali w nasz butelkami - mówił nam jeden z patrolujących policjantów'.

Opuszczeni czują się też mieszkańcy Księża Małego. 'Kolega miał dojść do chorej osoby, wpadł do wody i nadział się na pręt. Na szczęście ten tylko przebił mu kapok' - opowiadał nam woprowiec.

'Jak to możliwe, że krytycznej nocy z soboty na niedzielę, kiedy woda zalewała miasto, akcją ustawiania wałów kierowały stacje radiowe telewizyjne?' zapytaliśmy. 'Dopóki ostatnie bajoro nie zniknie z miasta, nie będę oceniał naszej współpracy z Wojewódzkim Komitetem Przeciwpowodziowym' powiedział nam prezydent Bogdan Zdrojewski. 'Po prostu nie mam na to czasu'.

'Najgorsze już minęło' - powiedział nam Władysław Kurek, kierownik zbiornika retencyjnego w Mietkowie, gdy ze zbiornika wypływało więcej wody, niż do niego wpływało.
W mieście kursuje coraz więcej autobusów, aż 35 osób jest na liście tych, którzy zapewnią wakacje dzieciom powodzian. I najważniejsze: wrocławskie MPWiK przystąpiło do rozruchu zakładu na Grobli i przywracania sprawności sieci wodociągowej w centrum miasta.
Pora sprzątać po powodzi. Publikujemy listę preparatów do dezynfekcji.