Tak Wrocław podnosił się po wojnie [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

Gdy 3 lipca 1945 roku w jednej z mało uszkodzonych kamienic rynkowych wybuchł pożar, niemieccy strażacy najpierw z trudem przepychali wózki z wężami przez gruzy zalegające cały plac, a potem próbowali podłączyć je do hydrantu miejskiego. Ciśnienie wody było tak nikłe, że nie dochodziła nawet do węży leżących na ulicy, sieć wodociągowa była uszkodzona w trzech tysiącach punktów. Można było tylko stać i patrzeć albo robić zdjęcia wciąż płonącego miasta.

Odbudowa Rynku trwała latami. W trakcie działań wojennych zniszczeniu uległo tutaj około 60 procent zabudowy przyrynkowej. Jak czytamy w 'Leksykonie architektury Wrocławia' [Wrocław, 2011], w dobrym stanie zachowało się jedynie 17 budynków. Podczas odbudowy zrekonstruowano 24 kamienice, 11 odbudowano lub przebudowano a w 13 przeprowadzono remonty. Proces powojennej odbudowy zakończyło wzniesienie od podstaw zniszczonej kamienicy Pod Złotym Psem.

fotopolska.eu

80 dni rozpaczliwej obrony Festung Breslau obróciło miasto w perzynę. A podpisanie kapitulacji nie oznaczało końca zniszczeń. Wrocław wciąż płonął, bo żołnierze sowieccy podpalali plądrowane kamienice i gmachy użyteczności publicznej. W mieście leżał gruz ze zniszczonych domów, a wiele miejsc nosiło ślady po pociskach.

Na zdjęciu kratery po pociskach w Parku Szczytnickim na północ od ulicy Dembowskiego (rok 1947).

Z 30 tys. domów, które stały we Wrocławiu przed rozpoczęciem oblężenia, 21,6 tys. było w chwili poddania się twierdzy ruiną. Tylko Warszawa miała większe straty w budynkach.

Na zdjęciu ulica św. Katarzyny po uprzątnięciu gruzów zniszczonych kamienic. Po prawej widoczna jest pozostawiona ruina kościoła św. Katarzyny. Po lewej hala targowa i kościół św. Krzyża.

Fotopolska.eu/Muzeum Miejskie miasta Wrocławia

Po wojnie z 658 km miejskich ulic aż połowa była uszkodzona przez pociski, bomby, miny, przysypana gruzem. Wypiętrzał się jak łańcuchy górskie, jego objętość szacowano na 18 mln m sześc. W wąwozach ruin kładziono tory kolejowe.

Na zdjęciu prace drogowe na Rynku.

Podczas Festung Breslau mocno uszkodzony został dawny kościół klasztorny pw. św. Katarzyny. Przed wojną miały tu siedzibę dominikanki i był to jeden z największych kompleksów klasztornych Wrocławia. Zaczęto go wznosić przed 1309 r. Ufundował go w 1294 r. książę Henryk V Gruby.

Po 1810 r. klasztor został poddany sekularyzacji. W piwnicach i na dolnej kondygnacji kompleksu zorganizowano skład wina, górną oddano luteranom.

Podczas oblężenia Festung Breslau budynek został całkowicie zniszczony. Odbudowano go w latach 1975-1980 według projektu Jadwigi Maciejowskiej i Andrzeja Kamińskiego. Teraz w budynku znajduje się lokale gastronomiczne, biura i kluby muzyczne (np. Stary Klasztor).

fotopolska.eu/Stare Miasto we Wrocławiu Wydawnictwo PWN 1985

Podpisanie kapitulacji nie oznaczało w mieście końca zniszczeń. Żołnierze sowieccy podpalali plądrowane kamienice i gmachy użyteczności publicznej. Już po zakończeniu walk spaliły się pałac Instytutu Europy Wschodniej przy ul. św. Jadwigi i sąsiedni kościół św. Anny, w którym złożono 300 tys. woluminów z ewakuowanej biblioteki uniwersyteckiej.

Poszedł także z dymem gmach Zamku Królów Pruskich na pl. Wolności. Południowe i południowo-zachodnie skrzydło zamku spłonęły i zostały wyburzone w latach 50., pozostał jedynie budynek kuchni i zachodni pawilon arkadowy.

26 maja 1945 roku na placu Wolności odbyła się pierwsza polska defilada w powojennym Wrocławiu. Przed trybuną, na której zasiadał prezydent Bolesław Drobner maszerowali żołnierze 10 Sudeckiej Dywizji Piechoty oraz II Armii Wojska Polskiego/fotopolska.eu/Muzeum Miejskie miasta Wrocławia

Plac Wolności natomiast w 1955 r. zamieniono w skład materiałów odzyskanych z rozbiórki zniszczonych w czasie wojny kamienic. Na zdjęciu na górze widoczna jest kolejka wywożąca gruz z miasta.

17 maja 1945 roku wybuch zniszczył jedną z wież kościoła św. Marii Magdaleny. Eksplozja rozpruła południową wieżę kościoła i zniszczyła fasadę świątyni z głównym portalem.

Nikt dokładnie nie wie, co się wtedy stało. Przypuszcza się, że Sowieci podpalili skład benzyny albo zdetonowali skład amunicji zgromadzonej przez obrońców Festung Breslau na poszczególnych kondygnacjach wieży. Siła wybuchu była straszna, podmuch strącił z postumentów nawet rzeźby stojące przy nieuszkodzonych ścianach kościoła.

Źródło: Fotopolska.eu

W czasie oblężenia Festung Breslau w 1945 r. dotkliwie zniszczona została katedra. Zniszczenia wojenne oszacowano na 70 procent zabytku. Podczas oblężenia katedra straciła dachy i hełmy wież, wszystkich sklepień nawy głównej i prezbiterium oraz części sklepień naw bocznych. Bomby spowodowały też uszkodzenia i nadwyrężenia ścian i łuków przyborowych, flarów nawy i detalu kamieniarskiego oraz zniszczenie znacznej części wystroju wnętrza.

Wstępna odbudowa trwała do 1951. 29 lipca prymas Polski Stefan Wyszyński dokonał ponownego poświęcenia archikatedry. W następnych latach trwał proces odbudowywania archikatedry i uzupełniania jej wyposażenia. W czasie duszpasterowania Katedry przez J. E. Ks. Karola Milika i Ks. K. Łogosza pod kierunkiem Kier. Arch. M. Bukowskiego wstawiono wielki ołtarz z Lubina, stalle z kościoła św. Wincentego we Wrocławiu oraz osadzono nowy witraż w głównym wschodnim oknie, wg. projektu inż. Tadeusza Wojciechowskiego. W tym też czasie zawieszono dzwony pochodzące z Lubania. Kardynał Stefan Wyszyński dokonał aktu poświęcenia Katedry.

Fotopolska.eu/Portret miasta środkowoeuropejskiego Norman Davies i Roger Moorhouse Wydawnictwo Znak i Zakład im. Ossolińskich Kraków 2003

Od 1968r. rozpoczęto drugi etap prac obejmujący konserwację architektury zewnętrznej, rekonstrukcję dachów, kaplic, odbudowę hełmów wież zachodnich oraz dokończenie konserwacji wnętrza. Prace prowadzono pod kierunkiem arch. Edmunda Małachowicza.

Do 1974 r. pokryto miedzią dachy kaplic: Mariackiej i św. Jana. Od 1975 r. trwały prace nad przebudową i wymianą pokrycia dachów Katedry blachą miedzianą. W 1985 r. Metropolita Wrocławski Henryk Kardynał Gulbinowicz zaakceptował projekt hełmów wież zaprojektowanych przez profesora Edmunda Małachowicza jeszcze w 1974 r. Po zatwierdzeniu przez wydział architektury w 1988 r. proboszcz Katedry ks. Infułat Adam Drwięga przystąpił do realizacji projektów hełmów wież. 14 sierpnia 1991 ustawiono oba siedemnastotonowe hełmy na wieżach katedry. 

W latach 50. XX w. rozpoczęto prace remontowe w dawnym klasztorze Krzyżowców z Czerwona Gwiazdą przy ul. Szewskiej, który zajęła biblioteka Ossolineum, a także odbudowę zniszczonej środkowej części gmachu głównego uniwersytetu, która podczas bombardowań artyleryjskich i lotniczych zrujnowana została całkowicie. Potężny pocisk zburzył wszystkie kondygnacje, całkowicie niszcząc sklepienie.

fotopolska.eu/archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jak czytamy w 'Leksykonie architektury Wrocławia' [Wrocław, 2011], w pierwszych latach po wojnie Wrocław był silny, ośrodkiem kulturalnym. Przybyło tu wielu pisarzy i aktorów. W latach 1945-50 odbudowano Teatr Polski, Teatr Współczesny i Operę.

Powojenne dzieje polskiej sceny operowej we Wrocławiu rozpoczęło 8 września 1945 roku przedstawienie Halki Stanisława Moniuszki.

Fot. Fotopolska.eu/Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Podczas obrony oblężonego Wrocławia w 1945 r. Niemcy, chcąc zmniejszyć podatność mostu Grunwaldzkiego (wówczas Kaiserbrücke) na zniszczenia, zerwali taśmy nośne, tak by przeprawa opadła i oparła się na czterech podporach kaszycowych (zbudowanych z drewna i gruzu na zatopionych barkach). Ze względu na budowę lotniska w bezpośrednim sąsiedztwie mostu, na polecenie władz niemieckich zmniejszono wysokość pylonów, demontując ich górne części. Przeprawa uległa sporym zniszczeniom podczas bombardowań.

Polacy po wojnie odbudowywali most według niemieckich planów. W Polskiej Kronice Filmowej z 1946 r. można było zobaczyć zrujnowany most Grunwaldzki i prowadzone na nim prace. - Odbudować trzeba kamienne podpory, pasy stalowe oraz podnieść o metr w górę całą konstrukcję wagi 2 tys. 400 ton - mówił narrator Kroniki Filmowej.

Podczas remontu wybudowano sześć tymczasowych podpór i zbudowano rusztowanie.  Podniesiono most, wymieniono lub zespawano jego uszkodzone elementy stalowe, wyregulowano elementy nośne, naprawiono nawierzchnię jezdni i chodników.

Most otwarto 6 września 1947 r. W 1976 r. wpisano go do rejestru zabytków.

Fotopolska.eu/Polska Kronika Filmowa 1945 - 1990 Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych WFiD Warszawa

Wrocław odradzał się stopniowo. Nowi osadnicy zasiedlali dzielnice i budynki ocalałe lub wymagające nieznacznej odbudowy. W końcu 1945 r. w Breslau były tylko 43 tysiące ludności polskiej. W 1946 r. już 185 tysięcy. A przedwojenną liczbę 620 tys. mieszkańców miasto osiągnęło dopiero w 1982 r.

Na 1948 r. zaplanowano we Wrocławiu Wystawę Ziem Odzyskanych. Władze spodziewały się sporego napływu ludności. By umożliwić przejazd tramwajów, odgruzowano ustalone ciągi ulic i odremontowano most Grunwaldzki. Z okazji wystawy przy Hali Stulecia powstały nietrwałe pawilony i stalowa iglica, która stoi do dzisiaj.

fotopolska.eu/