Na początku XX w. półmilionowe miasto miało sześć stałych teatrów i ponad 8 tys. miejsc na widowni. Do tego salę koncertową przy Gartenstrasse, teatrzyki ogrodowe i sezonowe oraz variétés. I ciągle chciało więcej. Widzowie, niemarzący jeszcze o telewizji i internecie, stali przed kasami w długich kolejkach: w sezonie 1925/26 Teatr Miejski odwiedziło 220 445 widzów, Lobego (przy dzisiejszej Dobrzyńskiej) - 187 tys., a Thalię (przy dzisiejszej Nabycińskiej) - 128 tys. W sumie sprzedano ponad pół miliona biletów. Można powiedzieć, że flirt wrocławian z Melpomeną zamienił się w gorący romans.
Na zdjęciu sala nieistniejącego już Domu Koncertowego w Weiss-Garten (więcej o nim w dalszej części tekstu)
Najciekawsze ślady po teatralnej przeszłości Wrocławia znajdziecie na trasie Piłsudskiego - plac Wolności - Świdnicka - pl. Teatralny.
Po pierwsze, Teatr Muzyczny Capitol (powojenne kino Śląsk), cud architektonicznego zmartwychwstania. Był w 1929 roku najbardziej luksusowym kinoteatrem we wschodnich Niemczech, został częściowo zniszczony w czasie oblężenia Festung Breslau, ale trzy lata temu odzyskał dawny blask. Dosłownie, bo mieni się złotem i srebrem, olśniewa artdecowską dekoracją. Zachował klimat szalonych lat 20. i ducha buntu, także artystycznego. Cudo.
Capitolu nie można było ominąć, zdecydowanie wyróżniał się w zabudowie Gartenstrasse. Po pierwsze - wysokością, po drugie - ekspresjonistyczną formą, ostro kontrastującą z historyzującymi fasadami niemal całej ulicy, po trzecie - kolorem. Wspaniale wyglądała elewacja frontowa z witrynami sklepu i wejściem głównym do kina. Wyłożono ją płytkami z glazurą złoconą amalgamatem, która pod wpływem reklam świetlnych dawała oszałamiające efekty kolorystyczne.
Pionowe rury jarzeniowe, podkreślające wertykalne podziały fasady, były w kolorze jasnoróżowym, a nazwa kina w barwach czerwono-niebieskich, jaskrawo odbijających się na złocistym tle.
Ta część, niestety, została zniszczona w czasie oblężenia Festung Breslau i po wojnie zastąpiona niskim pawilonem kasowym.
Obecny budynek zaprojektowała krakowska pracownia KKM Kozień Architekci. Elewacja jest obłożona piaskowcem - takim samym jak Opera Królewska w Kopenhadze - ale przeszklenia i lizeny (pionowe występy w murze) przypominają o dawnym kształcie Capitolu.
Za to widownia dużej sali jak w 1929 roku atakuje wzrok feerią barw. Ściany i sufity ozdobiono geometryczną dekoracją ze srebrnej folii, na którą laserunkowo naniesiono farbę. Pod wpływem światła czterobarwnych lamp wnętrze zamienia się w bajkowy pałac.
Oprócz Capitolu zobaczymy jeszcze przy ulicy Piłsudskiego najstarszy budynek (pod numerem 72), dawną rezydencję Landeshauptmanna, czyli przewodniczącego Sejmu Śląskiego, dziś studio musicalowe Teatru Muzycznego Capitol. Został wybudowany w 1846 roku jako podmiejska rezydencja radcy budowlanego Juliusa Schulzego, syna dyrektora Królewskiej Szkoły Sztuki Christiana Valentina Schulzego. Sam ją zaprojektował tuż przed emeryturą, na którą przeszedł dopiero w wieku 67 lat.
Rezydencja była elegancka, choć niewysoka, w klasycystycznym stylu. Elewację ozdobiły półkolumny jońskie, girlandy, główki kobiece (obecna kolorystyka została ustalona na podstawie badań stratygraficznych, wyjątkowo efektownie wygląda w nocnym oświetleniu).
Została mocno rozbudowana przez mistrza murarskiego Friedricha Knauera i miała wewnętrzne połączenie z gmachem Sejmu Śląskiego. Do dziś zachowały się sala balowa na pierwszym piętrze i reprezentacyjna klatka schodowa. Ta ostatnia bardzo efektowna, przykryta świetlikiem. Schody są marmurowe, z ozdobną, żeliwną tralkową balustradą. Stiuki, polichromie, złocona kratka wentylacyjna przetrwały powojenne dewastacje.
Kolejnym ważnym punktem na teatralnej trasie jest Teatr Polski, który zaczynał swoją karierę teatralną jako Schauspielhaus, jeden z najnowocześniejszych budynków teatralnych w Niemczech. Konstrukcja żelbetowa, widownia dla 1736 widzów, siedzących na parterze i dwóch kondygnacjach balkonów, kolorystyka wnętrza oparta na tradycyjnym zestawieniu czerwieni, bieli i złota, elewacja w duchu późnej secesji.
Na uroczyste otwarcie, 14 listopada 1906 roku, wystawiono 'Vor hundert Jahren' Karla Biberfelda oraz '1001 Nacht' Johanna Straussa. W roku 1911 kierownictwo artystyczne przejął Theodor Löwe i wkrótce uczynił z Schauspielhausu najlepszą operetkę w Niemczech, a w 1919 roku został jej właścicielem. W 1934 roku Schauspielhaus został przekształcony w teatr dramatyczny, który nie miał jednak tak wybitnych osiągnięć.
Pod koniec wojny budynek został częściowo zburzony, wyremontowano go jednak, choć widownię zmniejszono do 1212 miejsc. W 1994 roku budynek spłonął i dwa lata później zastąpił go nowy, wybudowany według projektu Wiktora Jackiewicza, ale wykorzystujący żelbetową konstrukcję Schauspielhausu.
Nową scenę dla bezdomnego zespołu aktorów urządzono na Dworcu Świebodzkim przy placu Orląt Lwowskich. Miała być wykorzystywana tylko w okresie odbudowy spalonego teatru, ale wciąż jest czynna.
Większość przedwojennych teatrów nie miała tyle szczęścia co Schauspielhaus, zostały całkowicie zniszczone, ale pamięć o ich popularności wciąż trwa.
Znanym miejscem rozrywkowym był na Gartenstrasse ogród Liebicha, znajdujący się tam, gdzie dziś stoi hotel Scandic (Piłsudskiego 49-57). Tamtejsza sala koncertowa miała 1600 miejsc i przestronną scenę z trzema zapadniami, umożliwiającą wystawianie nawet dużych operowych przedstawień, choć częściej pokazywano operetki, farsy i mało ambitne varietés.
Bardziej ambitna publiczność chodziła do Domu Koncertowego w Weiss-Garten (sąsiadował z dzisiejszym Teatrem Polskim, zniszczony w 1945 r.). Występowały tam takie sławy jak Gustav Mahler, Johannes Brahms, Clara Schumann i Richard Wagner.
Teatralną twierdzą staje się powoli plac Wolności. Kiedyś żołnierze pruscy ćwiczyli tu defiladowy krok, a monarchowie demonstrowali swoją polityczną potęgę. Dziś forum władzy zamieniło się w forum kultury, z Narodowym Forum Muzyki, Operą Wrocławską (dawnym Teatrem Miejskim) i Muzeum Teatru (w budowie).
Narodowe Forum Muzyki stoi w miejscu, które do 1945 roku zajmowała siedziba sejmu prowincjonalnego, a potem Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności.
NFM jest jego godnym następcą. Autorem koncepcji architektonicznej sali koncertowej na placu Wolności jest warszawska pracownia APA Kuryłowicz & Associates, która zwyciężyła w konkursie rozstrzygniętym pod koniec 2005 roku przez międzynarodowe jury.
Całkowita powierzchnia Narodowego Forum Muzyki wynosi 4,8 hektara. Budynek ma dziewięć kondygnacji. Lekkości tej masywnej bryle dodają szczeliny przeszkleń nawiązujące do rysunku strun oraz pionowe przeszklenie foyer, pokazujące wszystkie nadziemne poziomy holu. Można tu zagrać cztery koncerty jednocześnie, w największej sali dla 1800 słuchaczy. Wielkim wyzwaniem była akustyka, cała konstrukcja została jej podporządkowana. Generalna zasada: wszystkie ściany w Forum mają tłumić zbędne drgania, nawet te, które formalnie nie są akustyczne. Żaden dźwięk z zewnątrz nie przedrze się do sal. Najpierw usłyszymy ciszę prawie doskonałą, a potem wszystko, co chcemy.
Sale koncertowe zostały wykonane w technologii box - in - box (pudełkowej), która pozwala na odcięcie się od drgań z zewnątrz. Mają podwójny system ścian, zamykają je śluzy dźwiękowe. 'Pudełko' sali jest oddzielone od płyty kondygnacji za pomocą wibroizolatorów (jest ich ponad 10 tysięcy), między ścianami a sufitem czy podłogą nie ma nawet szpary. Do środka nie wedrze się ani hałas, ani drgania wywoływane przez tramwaj przejeżdżający ul. Krupniczą lub samochody wjeżdżające do parkingu podziemnego.
Jest w budowie, zajmuje pawilon arkadowy Pałacu Królewskiego, dzisiaj Muzeum Miejskiego Wrocławia. Pawilon jest już wyremontowany, zlikwidowane zostały wtórne podziały i główna sala z arkadami znów ma 7 m wysokości. Udało się zachować w większości oryginalną stolarkę i odrestaurować kasetonowy strop. Oryginalny jest również drewniany strop na drugim piętrze, nad salą przeznaczoną do wystaw czasowych. Schody i korytarze wyłożono granitem.
W Muzeum Teatru zostanie wyeksponowanych wiele cennych artefaktów teatralnych: kostiumy, obrazy, fotografie, projekty scenograficzne, plakaty, materiały wideo. Niektóre z nich można zobaczyć już dziś w Pałacu Królewskim w sali poświęconej teatrowi.
W nowej placówce Muzeum Miejskiego obejrzymy także oryginalne przedmioty i elementy scenografii z przedstawień wystawianych na wszystkich wrocławskich scenach: Teatru Polskiego (do 1969 roku Państwowego Teatru Dolnośląskiego), Wrocławskiego Teatru Współczesnego, Teatru Lalek, Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego czy Opery Wrocławskiej. Otwarcie nastąpi jesienią i wtedy zaprosimy na następny spacer teatralny.
Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego i 'Gazeta Wyborcza' zapraszają w niedzielę, 3 kwietnia na spacer teatralny. Czekamy na was o godz. 14 przez Capitolem. Spacer poprowadzi Beata Maciejewska
W ubiegłym roku obchodziliśmy 250. rocznicę utworzenia przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Teatru Narodowego, który stał się pierwszym polskim teatrem publicznym. W całej Polsce trwały obchody, które koordynował Instytut Teatralny. Tym spacerem kończymy świętowanie.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze