W czasach II wojnych światowej przymusowi robotnicy drążyli podziemne kompleksy pod Kamienną Górą. Wiadomo o dziesięciu miejscach, które znajdują się w różnych częściach miasta. Było ono jednym z centrów technologicznych niemieckiego przemysłu lotniczego. Dawne fabryki włókiennicze zamieniono w biura projektowe Arado Flugzeugwerke, czyli wytwórni lotniczej, w której został zrobiony samolot Arado 234 Błyskawica i samolot skrzydło Arado 555.
Podziemia sztolni Arado. Mat. Projektu Arado
Niemcy wybrali Kamienną Górę, bo znajdowała się poza zasięgiem lotnictwa alianckiego. Ten aspekt był dla nich ważny, bo w 1943 roku alianci dwukrotnie zbombardowali Schweinfurt nand Menem - miasteczko, w którym znajdowały się fabryki robiące łożyska kulkowe potrzebne do produkcji samolotów i okrętów. Zakłady Arado utworzono na obrzeżach Kamiennej góry. Równocześnie rozpoczęły się prace pod ziemią - drążenie tuneli.
Najlepiej zachowanym obiektem jest znajdująca się na Górze Kościelnej sztolnia Arado o powierzchni 1300 metrów kwadratowych. Do dzisiaj nie wiadomo, dlaczego miejscom tego typu Niemcy dali funkcje schronów przeciwlotniczych, mimo że nie były one zagrożone bombardowaniami.
Podziemia sztolni Arado. Mat. Projektu Arado
Projekt Arado - Zaginione laboratorium Hitlera można zwiedzać od 2012 roku. Podziemne korytarze są podświetlone, a na trasie występują efekty dźwiękowe. Ale jej przechodzenie może nie przypominać typowej wycieczki. Jeśli turyści wybierają trasę interaktywną już na początku przenoszą się do czasów II wojny światowej dzięki szkoleniu Cichociemnych - krótkiemu treningowi fizycznemu. Następnie zamiast biletów dostają przepustki umożliwiające im wejście do obiektu.
- Zbijmy się w zwartą grupę. Cisza i spokój są warunkiem naszego przetrwania - mówi osoba wcielająca się w pracownika przemysłowego, którą spotykają na początku zwiedzania. Już wtedy przyjmują role agentów polskiego wywiadu. Na trasie są zatrzymywani przez wartowników, którzy zwykle nie chcą ich puścić dalej. Dlatego często się skradają i sprawdzają, czy nikt nie idzie.
Poza wersją interaktywną można także wybrać opcję historyczną - przypominającą klasyczne zwiedzanie z przewodnikiem - i opcję dla dzieci, która korzystając z elementów gier ma im pomóc w zrozumieniu historii.
Członkowie Projektu Arado. Mat. Projektu Arado
Według szacunków sztolni Arado w ciągu ostatnich 3 lat odwiedziło ją ponad 100 tysięcy osób. Po doniesieniach medialnych na temat zlokalizowania przez Polaka i Niemca zaginionego podczas II wojny światowej pancernego złotego pociągu, zainteresowanych zwiedzaniem podziemi jest jeszcze więcej. Chętniej przyjeżdżają teraz goście indywidualni, w tym studenci, a dotychczas dominowały grupy.
- Ludzie na trasie pytają naszych przewodników o pociąg - czy myślą, że istnieje. Nawet jeśli ta informacja się nie potwierdzi, już jest skarbem dla naszego regionu - mówi menedżer obiektu Kamil Zięba. Aby turyści mogli łatwiej wyobrazić sobie, jak mogłyby wyglądać sztabki złota z zagubionej maszyny, zamówili repliki. Znajdują się w drewnianej skrzyni przed wejściem do podziemi, a strzeże ich mężczyzna w czarnym kapeluszu i skórzanym płaszczu.
Pracownicy sztolni Arado przy replikach sztabek złota. Mat. Projektu Arado
Na terenie Projektu Arado znajduje się jeszcze podziemne muzeum. Jego najważniejsze eksponaty to zapalnik do rakiety V2 i Enigma, która została wykopana na wyspie Uznam. Jest ona jedną z trzech oryginalnych sztuk maszyny szyfrującej, które znajdują się na terenie Polski. Odwiedzający oglądają także makietę samolotu skrzydła Arado 555, skonstruowanego w wytwórni Arado Flugzeugwerke oraz rakietę V2.
Sztolni regularnie pomaga też Wojsko Polskie, które dostarcza różne przedmioty z czasów II wojny światowej.
Oprócz oprowadzania po podziemnych obiekcie Arado organizuje jeszcze coroczny rajd. - To największa rekonstrukcja historyczna na Dolnym Śląsku i jedna z największych w Polsce. Ściągamy grupy profesjonalistów. Mają oryginalne stroje, często też występują w filmach wojennych - opowiada Kamil Zięba.
Każda edycja dotyczy innego wydarzenia historycznego. W 2013 roku rajd przybrał kryptonim "Operacja Kamienna Góra". A działania, które się na niego złożyły dotyczyły szczelnie zamkniętych skrzyń chronionych przez oddziały SS. Na początku znalazły się w podziemiach Jeleniej Góry. Dalej akcję można było śledzić przed ratuszem, który chronili polscy milicjanci. Kolejnego dnia obserwatorzy wydarzenia byli świadkiem walki o przejęcie Zamku Czocha.
Od kilku edycji rajd się przemieszcza. W tym roku rekonstrukcje historycznych wydarzeń odbyły się w Karpaczu, Szklarskiej Porębie, Kamiennej Górze, Jeleniej Górze i na Zamku Czocha. Pokazy są zawsze powiązane z prawdziwymi sytuacjami z przeszłości. A wykorzystywane podczas nich pojazdy są wypożyczane z muzeów lub od osób prywatnych.
Rajd Arado w 2015 roku. Fot. Artur Kubieniec/czadrow.pl
Projekt Arado tworzą głównie studenci, ale najmłodszy uczestnik ma 18 lat. - Historia to nasza pasja i tu możemy ją rozwijać - mówi Kamil Zięba. Wyjawia także, że większość członków grupy wiedzę o wojennych czasach zdobywa na uczelniach. Niektórzy studiują historię, inni, choć z odmiennych kierunków, czytają publikacje historyczne i archiwa, ale dotarcie do nich bywa często utrudnione.
Członkowie Projektu Arado z lufą od działa przeciwlotniczego Flak 28. Mat. Projektu Arado
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze