Świdnicka odradza się po cichu. Przegląd najciekawszych miejsc

Jest najstarszą ulicą we Wrocławiu. Pierwsze wzmianki o niej pojawiły się już na początku XIV wieku, kronikarze pisali o bramie Świdnickiej (znajdowała się na wysokości dzisiejszej ulicy Leszczyńskiego). Kilkakrotnie zmieniała się jej długość, do jej ciągu były włączane kolejne odcinki. Obecnie liczy nieco ponad kilometr długości (dokładnie 1050 m), ale na całej jej rozciągłości można znaleźć jedne z najsłynniejszych budynków Wrocławia.

źródło: fotopolska.eu

W trakcie wieków nosiła miano Swidnische Gassin (Świdnicki gościniec), Schweidnitzer Gasse, a ostatecznie w XIX wieku przyjęła się nazwa Schweidnitzer Strasse. W średniowieczu była jedną z dwóch ulic (obok Oławskiej), które nosiły nazwę od miasta, w kierunku którego prowadzą. W latach 50. przechrzczono ją na krótko na Stalinogradzką, do której włączono ul. Fredry, jednak od 1957 roku jest już stale ulicą Świdnicką.

Cała ulica Świdnicka odznacza się bogactwem stylów architektonicznych. Niektóre budynki od lat budzą zachwyt, inne już w trakcie powstania budziły kontrowersje.

To była legenda Wrocławia. Barbara przetrwała PRL i z baru szybkiej obsługi awansowała po 20 latach przerwy do roli wizytówki Europejskiej Stolicy Kultury. Od roku jest biurem i centrum informacyjnym ESK. Organizowane są tam różne wydarzenia: koncerty, debaty, dyskusje, warsztaty i projekcje filmowe.

Fotopolska.eu

Bar, to dzieło znakomitych architektów zabudowujących w latach 1957-1962 część Świdnickiej, nazwaną później pl. Młodzieżowym. Barbara była prototypem baru szybkiej obsługi, symbolem nowoczesności. Barbara ściągała nie tylko głodnych, ale i zbuntowanych. Przesiadywali tu hippisi. Przychodziła tam milicja, która próbowała resocjalizować dzieci kwiaty.

Fotopolska.eu

Dekadę później było jeszcze ciekawiej, bo na Świdnickiej zaczęła rządzić Pomarańczowa Alternatywa. Gdy w 1987 r. postanowiła zorganizować obchody Rewolucji Październikowej (w wigilię 70. rocznicy jej wybuchu), przemianowano bar Barbara na Pałac Zimowy. Ulotki zapowiadały, że w Pałacu zostanie podany wigilijny barszcz czerwony.

Nowy bar Barbara ma około 1,2 tys. m kw. powierzchni i jest większy niż w czasach PRL, bo rozbudowano antresolę. Wejście nadal jest od Świdnickiej, ale też od ul. Kazimierza Wielkiego.

Od stycznia dzieci mogą bawić się w Kryjówce, czyli w magicznym placu zabaw, który zaprojektowali i zbudowali dorośli. Najmłodsi mogą schować się tam przed światem dorosłych i buszować w ciemnych tunelach, wśród roślin i drewnianych konstrukcjach.

Przejście naziemne przez ul. Kazimierza Wielkiego zostało zlikwidowane w 1975 roku podczas budowy drogi szybkiego ruchu przez centrum miasta. Tzw. trasa W-Z była często krytykowana, gdyż dzieli Stare Miasto i skutecznie utrudnia poruszanie pieszych. Historyczny ciąg Świdnickiej został przecięty.

Przy Przejściu Świdnickim Pomarańczowa Alternatywa organizowała happeningi, a kandydaci na włodarzy - wiece wyborcze.

Przejście słynęło z dużych, nietypowych schodów. Przez dzieciaki były uwielbiane, inni ich nienawidzili. Stopnie były tak duże, że niewygodnie się po nich chodziło. Nie pasował ani jeden krok, ani dwa. I co ciekawe, ten nietypowy krok nie był pomyłką projektanta. Schody zostały tak pomyślane, żeby zamiast stromego zejścia w czeluść dawać złudzenie schodzenia po łagodnej skarpie i powolnego pogrążania się w mroku. Nie do końca to się udało. Przejście było ciemne i ponure. Kiedyś były tam tosty z baru Kąsek, po które ustawiały się kolejki i nie najlepiej pachniało. Uliczni artyści grali znane covery na swoich gitarach nie kryjąc się z tym, że zbierają na piwo. Przechodzących starali się zatrzymać także żebracy oraz sprzedawczynie tulipanów i wydzierganych na drutach pantofli.

Fotopolska.eu

W 2015 roku zaczął się remont przejścia i trwał nieco ponad rok. Kosztował prawie 13 mln. zł. Wymieniono torowisko nad przejściem, położono izolację i nową nawierzchnię między torami.

Przebudowa Przejścia Świdnickiego miała ułatwić ruch pieszych w centrum; jest to też kolejny element aktywizacji ul. Świdnickiej. Przejście zostało zwężone. Ulicą Świdnicką można przechodzić teraz na dwa sposoby - górą i dołem.

fot. WOJCIECH NEKANDA TREPKA

Stowarzyszenie Akcja Miasto, przeprowadziło na początku marca badanie, w którym pytali się mieszkańców Wrocławia o to, którą drogę wybierają przechodząc przez Przejście Świdnickie. Okazało się, że jedynie 33 proc. przechodniów wybiera tunel. Większość, czyli 67 proc. chodzi górą.

Na powierzchni powstało klasyczne przejście z sygnalizacją świetlną o szerokości 10 metrów. Zlikwidowano przejścia prowadzące na przystanki tramwajowe, teraz możemy się na nie dostać wyłącznie górą. Ściany i schody pozostały kamienne, wykończono elewację, podłączono wentylację i instalację sanitarną.

fot. WOJCIECH NEKANDA TREPKA

W podziemiach przejścia jest niewykorzystana przestrzeń. Miała tam działać galeria sztuki Europejskiej Stolicy Kultury, a jej otwarcie planowano na początek roku, gdy Wrocław uroczyście przejął tytuł kulturalnej stolicy. Od tego czasu minęło prawie pół roku, a lokal stoi pusty. Na drzwiach do zamkniętego wnętrza w podziemiach widnieje napis "Wkrótce nowe przestrzenie dla kultury".

Dzieło Wojciecha Jarząbka od momentu powstania wzbudzało emocje. Niektórzy krytykowali Solpol za krzykliwość i tandetność - no bo jak tak można dziwaczną budowlę w ciągu architektonicznym z klasycystycznym gmachem Opery, neobarokowym hotelem Monopol i gotyckim kościołem św. Doroty postawić - a inni podkreślali, że jest barwnym znakiem lat 90-tych. Widok tej fioletowej budowli dla wielu mieszkańców wrocławian nieco spowszedniał. Jednak otwarcie nowego domu towarowego w 1993 roku dla wielu mieszkańców Wrocławia było wejściem w nowoczesność.

Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta

Zaraz po otwarciu tłum wdarł się do środka. ''Biegniemy, trzymajcie się za ręce - krzyczała grupa nastolatków, rozpychając stojących przed sklepem ludzi'' - relacjonowała wtedy nasza dziennikarka.

Handlowcy narzekali, że większość klientów przyszła tylko obejrzeć wnętrze sklepu. Na większy utarg liczyli więc dopiero w następnych dniach. Dzieci postmodernistyczny Solpol zachwycał ciągiem ruchomych schodów.

Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta

Główny projektant budynku, Wojciech Jarząbek, przekonywał jednak, że '?każdy element architektoniczny domu towarowego nawiązuje do wyglądu sąsiednich budynków. Główna bryła odchyla się, by ukazać kościół, a wejście narożne nawiązuje do podobnego wejścia w Monopolu. Przeszklona wieża jest parafrazą apsydy kościoła (część prezbiterium). Według projektanta, kolory nowego domu towarowego są podobne do kolorów okolicznych budynków, a różowy jest w ostatnich latach bardzo modny w plastyce i ubiorach''.

W 1999 roku po drugiej stronie ulicy powstał kolejny dom handlowy Solorza, również według projektu Wojciecha Jarząbka, Solpol II, który na początku był domem towarowym, a w 2006/2007 roku przekształcono go w biurowiec.

Fot. Tomasz Szambelan / Agencja Gazeta

W 2002 roku w podziemiach Solpolu zorganizowano pierwszą edycję jednego z pierwszych w Polsce reality show - Bar. Zaaranżowano tam lokal, w którym 14 uczestników zabawy (wybranych spośród 15 tys. osób, które zgłosiły się na casting) śledzonych przez 20 kamer wcielało się w rolę ''barmanów'' i miało tak zarządzać barem, by przynosił zyski. Czuwał nad tym ich menadżer baru Jacek Koch. Dodatkową atrakcją było to, że każdy wrocławianin mógł wstąpić do lokalu w Solpolu, a przy okazji wystąpić w programie. Reality show Polsatu było realizowane na podstawie szwedzkiej serii programów o tej samej nazwie. Program prowadził Krzysztof Ibisz. Producentem była wrocławska firma ATM.

Główną nagrodą w programie było mieszkanie na warszawskiej Saskiej Kępie, sprzęt AGD za 6 tys. zł, skuter oraz ekskluzywny zegarek. Zdobył je Adrian Urban z Tczewa, najmłodszy spośród wszystkich osób biorących udział w pierwszej edycji Baru.

Fot. Krzysztof Rak / AG

Rozbiórkę Solpolu przedstawiciele Solorza zapowiadali już w 2010 r., a w jego miejscu planowane było stworzenie nowego budynku. Miliarder deklarował, że prace na Świdnickiej zaczną się zaraz po otwarciu jego galerii koło stadionu na Maślicach.

W ubiegłym roku wrocławscy aktywiści podjęli próbę wpisania Solpolu do rejestru zabytków. Wniosek złożyły Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia oraz zrzeszająca historyków sztuki Fundacja Transformator. - Budynek jest częścią tożsamości miasta - podkreślała Agata Gabiś z Transformatora.

Za wpisem do rejestru opowiedzieli się m.in. prezes Dolnośląskiej Izby Architektów Zbigniew Maćków i reporter Filip Springer.

TOMASZ PIETRZYK

Historyk sztuki prof. Rafał Eysymontt mówił: - To obiekt ważny historycznie, o wyrazistych cechach artystycznych, a do tego jeden z ostatnich domów towarowych wzniesionych we Wrocławiu przed epoką centrów podmiejskich i galerii

Dolnośląska konserwatorka zabytków, Barbara Nowak-Obelinda, nie zgodziła się jednak na wpis.

To jednak nie zakończyło sprawy. Aktywiści odwołali się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przemysław Filar, prezes TUMW: - Bo sprawa wymaga dalszych przemyśleń. Przedstawiliśmy dowody na wartość budynku dla historii, m.in. opinie autorytetów.

Starania aktywistów mogą potrwać nawet trzy lata.

Secesyjny budynek hotelu Monopol, zbudowano pod koniec XIX wieku. Było to jedno z najbardziej luksusowych miejsc ówczesnego Wrocławia, bywali tu bogaci mieszczanie i przedstawiciele świata artystycznego. W 1937 roku gościł tu sam Hitler, który przemawiał ze specjalnie dla niego dobudowanego balkonu nad wejściem głównym do hotelu Monopol.

źródło: fotopolska.eu

Z balkonu Monopolu śpiewał Jan Kiepura, w hotelowej restauracji stołował się Eugeniusz Geppert, a w kawiarni Wojciech Dzieduszycki prowadził kabaret ?Dymek z papierosa?.

W Monopolu mieszkali uczestnicy Światowego Kongresu Intelektualistów - np. Irena Joliot-Curie, Pablo Picasso, Michał Szołochow, George Amado, Ilja Erenburg. Gościli w tym hotelu Mieczysława Ćwiklińska, występująca we Wrocławiu w spektaklu ?Drzewa umierają stojąc?, sławny pianista Witold Małcużyński i generałowa Jadwiga Sosnkowska.

Przyjmowano tutaj Marlenę Dietrich, która zajmowała pokój 231, z pięknym widokiem na operę i pl. Wolności. Słynna gwiazda spała w łożu z drzewa brzozowego. W księdze gości figurują nazwiska Jana Łomnickiego, Tadeusza Fijewskiego, Zbyszka Cybulskiego, Beaty Tyszkiewicz i wielu innych znanych aktorów.

Hotel nie tylko przyjmował gwiazdy ekranu, ale i sam grał w filmach. W jego wnętrzu kręcono m.in. sceny ze ?Stawki większej niż życie?, ?Na kłopoty Bednarski? i ?Konsula?.

Monopol od 30 lat znajduje się na liście zabytków, przeszedł gruntowany remont i od 2009 przyjmuje gości w 121 pokojach, czterech salach konferencyjnych i dwóch restauracjach. W trakcie EURO 2012 mieszkała tu piłkarska reprezantacja Czech.

Jednym z najlepiej rozpoznawalnych budynków jest niewątpliwie klasycystyczny gmach Opery Wrocławskiej wzniesiony w latach 1839-1841. Ulokowany dziś pod numerem 35, najpierw gościł teatr miejski, który pod koniec XVIII wieku zyskał miano Teatru Królewskiego. Na przełomie wieków XIX i XX został przemianowany na operę.

Fot. Mieczysław Michalak/AG

Kolejnym wyróżnikiem Świdnickiej jest wybudowany w 1930 roku modernistyczny dom towarowy Wertheima, później znany jako Powszechny Dom Towarowy, dziś - Renoma. Jego aktualna nazwę wybrali przez głosowanie czytelnicy 'Słowa Polskiego'.

źródło: fotopolska.eu

Dziś obok Renomy stoi wzbudzający kontrowersje i niepochlebne opinie pomnik Bolesława Chrobrego. Wcześniej w tym miejscu znajdował się skwer, a do 1945 roku - monumentalny pomnik pruskiego cesarza Wilhelma I.

Socrealistyczna Kościuszkowską Dzielnicę Mieszkaniową, wybudowana została w latach 1954-1956 w miejscu placu Tauentziena. To właśnie częścią KDM-u są słynne wrocławskie Arkady, od których nazwę wziął przystanek tramwajowy i autobusowy (a nie od powstałego nieopodal pół wieku później centrum handlowego...). Z kolei Friedrich von Tauentzien, którego imię nosił plac, był pruskim generałem. Dowodził obroną Wrocławia przed wojskami austriackimi podczas wojny siedmioletniej (1756-1763). Jego pomnik nagrobny zdobił plac od końca XVIII wieku do 1945 roku. Dziś plac nosi imię Tadeusza Kościuszki.

źródło: Fotopolska.eu

Jako Tauentzienplatz był perłą miasta, największym placem Wrocławia (o boku długości 143 metrów), dwukrotnie większym od Solnego. Wytyczyli go Francuzi po zdobyciu miasta w 1807 roku, część historyków architektury twierdzi, że Tauentzienplatz wzorowano na paryskim Place Royale lub Vendome. Zbudowano tu wytworne hotele i restauracje, kamienice dla finansowej elity, bank, potem wspaniały dom towarowy Werttheima.

Kataklizm wojenny przetrwał tylko wypalony Wertheim (płonął trzy dni, ale stalowa konstrukcja i ceramiczna powłoka przetrzymały ogień), dawny Bank Drezdeński (WBK) i hotel Savoy.

Fot. Stefan Arczyński

Dziewięć lat później zespół sześciu młodych architektów z Miastoprojektu Wrocławskiego pod kierownictwem Romana Tunikowskiego zaczął w tym miejscu budować Kościuszkowską Dzielnicę Mieszkaniową.

Wyszło znakomicie, plac otoczyły pięciokondygnacyjne budynki o oszczędnych detalach, kryte wysokimi, stromymi dachami. Kompozycja elewacji odwoływała się do zachowanego dawnego Banku Drezdeńskiego, w budynkach między dzisiejszą ul. Piłsudskiego a placem wprowadzono efektowne podcienia arkadowe. Niby było skromnie, ale z klasą. Subtelne elementy dekoracyjne - żyrandole w podcieniach, kasetonowe sklepienia przejazdów bramowych czy ornament balustrad - dodawały urody.

Fot. Stefan Arczyński/materiały prasowe

Dzisiaj Arkady przy Świdnickiej nadal są niszczone przez wandali. Mniej dotyczy to samych murów, a częściej witryn, szczególnie w miejscach, gdzie nie ma sklepów.

Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta

Dwa lata temu aktywiści i urbaniści miasta zastanawiali się jak ożywić Arkady, by zatrzymać przechodzących tamtędy ludzi. Bo nie wystarczy tylko zniknięcie obdartych plakatów i graffiti. Zaznaczali, że brakuje tam ławek, a klientów i gapiów mogłyby zatrzymać wystawione przed lokale krzesła i gabloty z książkami.

Od kilku lat mówi się o upadku ulicy Świdnickiej, która straciła swój handlowy charakter, a stała się głównie arterią komunikacyjną. Kursuje tędy kilka linii tramwajowych i autobusowych, jest to tez ważny szlak dla ruchu samochodowego z południa na północ Wrocławia i odwrotnie. To też ważna trasa dla rowerzystów. W 2011 roku na jezdni pojawiły się znaki, które miały ułatwić jazdę obok samochodów.

Fot. Mateusz Kokoszkiewicz

Kupców i klientów zagarnęły wielki centra handlowe. Także na Świdnickiej pojawiły się głównie sklepy sieciowe, restauracje wielkich korporacji i banki. Na rogu z ulicą Kazimierza Wielkiego działa od 19 lat KFC, jeden najstarszych barów szybkiej obsługi w całym Wrocławiu.

Rok temu na Świdnickiej zniknęły z odzieżą używaną. Urzędnicy prowadzą działania, które mają zaktywizować ul. Świdnicką. Chcą, by wróciła do kondycji z lat świetności i godnie reprezentowała miasto. Świdnickiej towarzyszy konflikt między dwiema grupami mieszkańców Wrocławia na temat jej przyszłości.

MIECZYSŁAW MICHALAK

- Co do tego, że ulica powinna mieć więcej zieleni i należałoby ją nieco wyciszyć oraz uspokoić ruch samochodowy, wszyscy są zgodni. Jednak jest grupa, która widziałaby tam ekskluzywne sklepy, a druga chciałaby, żeby ulica była mniej komercyjna i bardziej przyjazna mieszkańcom z miejscami do wypoczynku - uważa dr Michał Dębek, urbanista i psycholog Instytutu Psychologii UWr.

Pojawiają się też głosy, że Świdnicka powinna zostać zamknięta dla ruchu samochodów, bo jest kiepsko skomunikowana. To miałoby uspokoić i wyciszyć ulicę

Fani lodziarni nie muszą chodzić specjalnie na pl. Bema, by stać w długich kolejkach. Od roku nowy lokal Polish Lody działa też na pl. Kościuszki, w rogu, obok Apteki Pod Wężykiem i przejścia prowadzącego na tyły Dolnośląskiego Centrum Filmowego. W środku na klientów czekają trzy stoliki i dwanaście miejsc, ale w lokalu jest też trochę miejsca na ewentualną kolejkę do tutejszych słodkości.

Tak jak w lodziarni przy pl. Bema są tu w stałej ofercie lody śmietankowe, czekoladowe i truskawkowe, dostaniemy też sorbet malinowy i nutellę.

Polish Lody w pobliżu Ostrowa Tumskiego założyli Piotr Chlebowicz i Kamil Windorpski. Pierwszy studiował na wrocławskim AWF-ie, drugi na Politechnice Poznańskiej. Własny biznes planowali wcześniej, ale na pomysł własnej produkcji i sprzedaży lodów wpadli, gdy znaleźli lokal na pl. Bema.

fot. Kornelia Głowacka-Wolf / Agencja Gazeta

Patent wymyślili taki: w ofercie są trzy stałe smaki, czyli śmietanka, czekolada i sorbet truskawkowy, a codziennie, na jeden dzień, pojawiają się dwa inne rodzaje. Jeden mleczny, drugi sorbet, zapowiadają je codziennie wieczorem na facebookowym profilu lodziarni. Może zakręcić się w głowie: kinder bueno, nutella, malaga, pistacja, piernik, agrest, grejpfrut, tiramisu, beza, kiwi, marcepan, żurawina, orzech laskowy... To tylko wycinek tego, na co zapraszają Polish Lody.

Właściwie dziś, gdybyśmy tylko chcieli, moglibyśmy cały dzień we Wrocławiu spędzić wyłącznie na Świdnickiej. Wyśpijmy się tam w ekskluzywnym hotelu Monopol albo malutkich hostelach Kombinat czy Corner, śniadanie zjemy choćby w Lizingu. Zakupy zrobimy nie tylko w Renomie, ale także wielu innych sklepach: z garniturami, butami, okularami, ale też rowerami czy regionalną porcelaną.

Wrocławska Stara Pączkarnia mieści się na ul. Świdnickiej, dokładnie naprzeciwko kolorowego Solpolu, tuż obok popularnego baru z kebabem. Zresztą najłatwiej poznać to miejsce po kolejce, bo od dnia otwarcia, czyli od 30 stycznia, pod okienkiem praktycznie ciągle stoi ogonek spragnionych świeżo wysmażanych pączków.

KORNELIA GLOWACKA-WOLF

Oczywiście nie brak w ofercie cukierni tych najbardziej popularnych, najczęściej spotykanych, czyli nadziewanych adwokatem, budyniem, malinami, truskawkami, wiśniami lub różą czy serem. Ale w ofercie Starej Pączkarni są też rzadziej spotykane w innych cukierniach te nadziewane jagodami, toffi, kajmakiem, bananami czy czekoladą, a nawet kompletne odjazdy, jak pączki, które mają w sobie mieszankę jabłka i banana, mak z bakaliami, kokosowe rafaello, ser z wiśniami czy orzechowo-czekoladową nutellę. Nadzienie o smaku prażonej porzeczki, marmolady morelowej i kremu marcepanowego, nadzienie piernikowe, cynamonowe, krem cytrynowy - to kolejne kulinarne wynalazki cukierników Starej Pączkarni. - Często jest tak, że to klienci podsuwają szefostwu pomysły na smak nadzienia. Tak było na przykład z bananem czy rafaello, które się świetnie przyjęły - mówi obsługa wrocławskiego punktu.

Kiedyś kupowało się tam książki, potem wyroby tytoniowe, do niedawna wrocławianie zachodzili do środka po gazetę. Po tym, jak zniknął z Okrąglaka kiosk Ruchu, pawilon długo stał pusty. Od roku możemy tam chodzić na kawę - działa tam Etno Cafe. Ma własną palarnię kawy, a dzięki małej powierzchni lokalu panuje w nim niemalże domowa atmosfera.

fot. Marta Gołębiowska

Etno Cafe to pierwsza polsko-etiopska spółka importująca kawę do Polski. W ofercie marki, oprócz kaw etiopskich, można znaleźć kawy sprowadzane z Brazylii oraz Nikaragui. Wrocławska siedziba firmy znajduje się na stadionie Wrocław. W okrąglaku powstał ich pierwszy lokal.