Elektrownię w pobliżu miasta Prypeć, 110 kilometrów od ukraińskiej stolicy Kijowa uruchomiono w latach 70. Składała się z czterech reaktorów. Ostatni z nich oddano do użytku w 1983 roku, a kolejne dwa były w budowie, do ukończenia której nigdy nie doszło.
Reaktory używane były w celach wojskowych. ZSRR produkował tam pluton. Z powodu wad konstrukcyjnych, łatwo było o katastrofę i skażenie.
W elektrowni zaplanowano test reaktora, o którym wszyscy zostali uprzedzeni. Miał on sprawdzić, jak zachowa się reaktor w przypadku braku zasilania. Od rana 25 kwietnia moc była stopniowo obniżana, aż do całkowitego ustania jego pracy. W międzyczasie doszło jednak do awarii w jednej z pobliskich elektrowni, co sprawiło, że dyspozytor w Kijowie nakazał uzupełnienie niedoboru prądu przez placówkę w Czarnobylu. Dopiero godzinę przed północą wydano zgodę na wyłączenie czwartego reaktora.
Na to nie byli gotowi pracownicy, którzy przyszli na nocną zmianę, bowiem pierwotnie eksperyment zaplanowano na godziny dzienne. Popełniono błąd - zbyt gwałtownie zmniejszając moc cieplną reaktora, co spowodowało nadmierne wydzielanie się ksenonu-135. Pracownicy o tym jednak nie wiedzieli, gdyż w reaktorze nie było odpowiednich maszyn monitorujących.
Nieświadomi niczego pracownicy, chcąc zwiększyć ponownie moc reaktora, zaczęli usuwać kolejne pręty kontrole, a następnie wyłączono automatyczny system bezpieczeństwa, który spowodowałby wygaszenie reaktora w momencie zagrożenia.
Przestawiony na ręczne sterowanie i zdestabilizowany reaktor po raz pierwszy wybuchł po godzinie pierwszej, niszcząc rdzeń i rozsadzając osłonę zapobiegającą radioaktywności.
Potem doszło do jeszcze większego wybuchu, który zniszczył budynek reaktora i sprawił, że do wnętrza wleciało powietrze, co pociągnęło za sobą zapłon warstw izolacyjnych i kilkudniowy pożar, który skaził atmosferę substancjami radioaktywnymi.
Po wybuchu na miejscu zjawiły się jednostki straży pożarnej. Strażacy nie byli świadomi, jak wielkie zagrożenie ich spotyka. Nikt nie wiedział, że w powietrzu unosiły się opary, które w kilka minut pompowały w ludzkie organizmy śmiertelną dawkę radioaktywności. Wielu walczących z ogniem strażaków zmarło w wyniku choroby popromiennej.
Strefa zamknięta, którą zdecydowano się wprowadzić, objęła 2,5 tys. kilometrów kwadratowych. W promieniu 10 km od elektrowni utworzono miejsce 'szczególnego zagrożenia'. Najbardziej donośna stała się ewakuacja kwitnącego wtedy miasta Prypeć, które zamieszkiwało 50 tys. osób.
W Polsce początkowo trwała dezinformacja. Władze liczyły, że o katastrofie nikt się nie dowie, że jej skutki nie będą widoczne. Jednak służby radiologiczne odnotowały rekordowe poziomy promieniotwórczych substancji w powietrzu.
29 kwietnia Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej zaleciło ochronę Polaków poprzez podanie zwiększonej dawki jodu, by zablokował rozwój izotopu mogącego doprowadzić do raka tarczycy. Wobec braku tabletek jodowych polecono picie tzw. płynu Lugola, czyli roztworu zawierającego jodek potasu i czysty jod. Po płyn ustawiły się długie kolejki. Pić musiały go głównie dzieci i kobiety w ciąży.
Dla ochrony środowiska przed promieniowaniem, z którym spotykać będziemy się jeszcze przez wiele lat, nad reaktorem nr 4 utworzono specjalny sarkofag. Niestety, upływ lat spowodował znaczne pogorszenie jego stanu technicznego i ubytki.
Dlatego do 2017 w Czarnobylu powstanie nowy, większy i trwalszy sarkofag, na budowę które pieniądze przeznaczył m.in. polski rząd. Tzw. "Arka" ma on wytrzymać nawet 100 lat.
Mimo iż strefa wokół Czarnobyla wciąż jest skażona i zamknięta, za odpowiednimi pozwoleniami, można się tam udać. Wycieczki do elektrowni i pobliskiej opuszczonej Prypeci są coraz popularniejsze. Nie kosztują dużo. Do strefy można wybrać się już za ok. 900 złotych.
Czterodniowe wyjazdy organizują m.in. biura Quand i Bispol. W programie oprócz wizytowania strefy zamkniętej jest także zwiedzanie Kijowa. Organizatorzy zapewniają przejazd autokarem, nocleg oraz wyżywienie. Ważne: trzeba posiadać paszport.
W ramach wycieczki obejrzymy m.in. słynne koło wesołego miasteczka, stary szpital, przedszkole, osiedle oraz zabezpieczony reaktor nr 4 i niedokończone reaktory 5 i 6.
Wątki Czarnobyla znajdziecie m.in. w grach komputerowych oraz kinie. Do terenów skażonych po wybuchu reaktora nawiązuje cykl gier S.T.A.L.K.E.R.
Na terenie elektrowni oraz w pobliskiej Prypeci osadzono także akcję horroru Bradleya Parkera "Czarnobyl. Reaktor Strachu", w którym grupa młodych ludzi jedzie zwiedzać krajobraz po katastrofie. Nie każdy wróci z niego żywy...
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze