Trucizna w regionie. Jak zanieczyszczony jest Dolny Śląsk? [MAPY]

W sondażu przeprowadzonym na zlecenie Ministerstwa Środowiska w sierpniu 2015 r. czystość powietrza była wymieniana jako jedna z trzech (obok bezpieczeństwa na drogach i poziomu przestępczości) najważniejszych kwestii, od których zależy komfort życia w danej miejscowości. Aż 81 proc. osób biorących udział w badaniu uważało jednak, że w ich miejscu zamieszkania nie ma problemu zanieczyszczenia powietrza.

To niestety najczęściej nie jest prawdą, a Polska jest (obok Bułgarii) najbardziej zatrutym państwem Unii Europejskiej. Dolny Śląsk obok Małopolski i Górnego Śląska jest jednym z bardziej zanieczyszczonych regionów kraju. Przedstawiamy mapy, na których można zobaczyć, które miejsca w województwie dolnośląskim są narażone na rakotwórcze substancje.

Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w kraju nie jest przemysł, ale indywidualne ogrzewanie domów i mieszkań oraz transport drogowy. W ciągu ostatnich 20 lat przemysłowa emisja pyłów zmniejszyła się o 96 proc., wzrasta natomiast liczba samochodów (w latach 2000-2013 o 74 proc.).

Ministerstwo Środowiska prowadzi kampanię Tworzymy atmosferę, która ma uczulić obywateli na problem zanieczyszczeń. Została uchwalona też ustawa antysmogowa, która umożliwia sejmikowi województwa regulację m.in. jakości spalanego węgla. Im gorszy węgiel - tym więcej zanieczyszczeń.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne powstają w wyniku  spalania drewna, węgla, śmieci czy paliw samochodowych, a także tworzyw sztucznych. Jednym z nich jest benzoapiren, który jest kumulowany w organizmie i ma właściwości rakotwórcze.

Akumuluje się w organizmie, przenikając do niego głównie poprzez płuca razem z pyłami. Uszkadza także nadnercza, wątrobę, układ odpornościowy i krwionośny, upośledza płodność.

Badania naukowców-medyków z Uniwersytetu Jagiellońskiego dowiodły, że narażenie na wysokie stężenia benzoapirenu w okresie płodowym skutkują częstszym występowaniem u niemowląt zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych, a także niższym ilorazem inteligencji u starszych dzieci.

Praktycznie wszystkie stacje badawcze na Dolnym Śląsku zanotowały wysokie przekroczenia trucizny: Nowa Ruda, Wałbrzych, Szczawno-Zdrój, Legnica, Oława, Jelenia Góra, Zgorzelec, Wrocław, Polkowice, Głogów, Osieczów. W Nowej Rudzie dopuszczalny poziom był przekroczony 17 razy! W Szczawnie-Zdrój - ponad 10 razy.

Pyły to różnego rodzaju substancje (m.in. krople wody, piasek, pyłki roślin, cząsteczki węgla) o średnicy do 10 mikrometrów (pył PM10) lub do 2,5 mikrometra (pył PM2,5). Przez to, że mają niewielkie rozmiary (mikrometr to jedna tysięczna milimetra), przenikają głęboko do układu oddechowego, transportując tam niebezpieczne związki chemiczne przyklejone do powierzchni pyłu lub same tworzące pył.

Za pył odpowiada głównie spalanie w piecach (węgla i śmieci), ale i transport drogowy, zwłaszcza silniki Diesla. Są dwie normy PM10: stężenia średniorocznego, a także dopuszczalnej liczby dni, w których przekroczone jest stężenie dobowe.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

Szczególnie narażone na choroby związane z zanieczyszczeniami powietrza są dzieci. Zanieczyszczenia oddziałują negatywnie na rozwój dziecka już w okresie płodowym. Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych i Polsce wskazują, że dzieci, których matki w okresie ciąży przebywały na terenach o dużym zanieczyszczeniu powietrza, miały mniejszą masę urodzeniową, były bardziej podatne.

Pył PM2,5 uznawany jest za bardziej groźny dla zdrowia niż PM10. Cząsteczki PM2,5 przenikają głęboko do płuc, gdzie są akumulowane i skąd może przenikać do krwi. W ten sposób do organizmu człowieka dostają się rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz metale ciężkie. Pył PM2,5 przyczynia się również do zapalenia naczyń krwionośnych oraz miażdżycy.

Narażenie na wysokie stężenia PM2,5 w okresie płodowym skutkuje niższą masą dziecka, a także gorszym rozwojem płuc w kolejnych latach życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia długotrwałe narażenie na działanie pyłu PM 2,5 skraca życie statystycznego mieszkańca UE o ponad 8 miesięcy, a w przypadku mieszkańców Polski - aż o 10 miesięcy.

Koszty zewnętrzne chorób spowodowanych PM2,5 oszacowano w województwie małopolskim na aż 2,8 mld zł rocznie.

Tlenki azotu to grupa nieorganicznych związków chemicznych, z których w powietrzu najczęściej występują tlenek (NO) i dwutlenek azotu (NO2). Oba związki są szkodliwe dla zdrowia i stanowią jeden z głównych składników smogu.

Dwutlenek azotu pochodzi praktycznie wyłącznie z transportu samochodowego. NO2 powoduje uszkodzenie płuc, zmniejszają zdolność krwi do przenoszenia tlenu i mogą być przyczyną chorób nowotworowych. Obniża odporność organizmu na infekcje bakteryjne, działają drażniąco na oczy i drogi oddechowe, powodują zaburzenia w oddychaniu, są przyczyną astmy.

Dwutlenek azotu może podrażniać płuca i powodować mniejszą odporność na infekcje dróg oddechowych oraz grypę. Narażenie na stężenia tego zanieczyszczenia mogą zwiększać częstotliwość występowania ostrej choroby oddechowej u dzieci.

We Wrocławiu w 2014 r. dopuszczalne stężenie średniodobowe pyłu PM10 było przekroczone przez 73 dni w roku. Stężenie pyłu PM 2,5 przekroczyło normę roczną o 16 proc. Wysoki poziom zanieczyszczenia odnotowano także w przypadku benzoapirenu, którego stężenie wyniosło aż 400 proc. normy!

Wrocław jest także jednym z czterech polskich miast, w których stale przekroczony jest poziom dwutlenku azotu. Polsce grozi kara za nieprzestrzeganie norm unijnych, do których się zobowiązała.

W Legnicy sytuacja była nawet gorsza niż we Wrocławiu. W 2014 r. stężenia pyłu PM10 przekraczały normę przez 80 dni w roku oraz benzo(a)pirenu - którego poziom jest sześciokrotnie większy niż dopuszczalny. Problemem pozostawało również wysokie stężenie arsenu (183 proc. normy).

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

W Wałbrzychu przekroczenia obowiązujących norm pyłu zawieszonego PM10 zanotowano przez 60 dni. Poziom rakotwórczego benzoapirenu równiez przekroczył 600% normy!

Podobnie wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i benzo(a)pirenem stwierdzono w pobliskim uzdrowiskowym Szczawnie-Zdroju.

Monitoring jakości powietrza na terenie województwa prowadzony jest przy pomocy 27 stacji pomiarowych. Najwięcej (bo pięć) takich stacji znajduje się we Wrocławiu.

Wyróżniamy stacje miejskie, komunikacyjne i regionalne. Uzupełnieniem pomiarów jakości powietrza są metody obliczeniowe - modelowanie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w atmosferze na podstawie danych o zakładach przemysłowych, transporcie samochodowym, rolnictwie, napływie zanieczyszczeń spoza województwa, danych geograficznych oraz danych meteorologicznych.