Trochę śladów tego bujnego życia zostało - stare kartki pocztowe z widokami ulubionych studenckich piwiarni, kufle piwa i czapki korporacji studenckich w Pałacu Królewskim, goły Szermierz przez gmachem głównym Uniwersytetu. I te same sale wykładowe, bo kampus Stare Miasto ma ponad 300 lat. Jest co oglądać.
Po pierwsze, gmach główny. Traktujcie go z respektem, bo to dobra miejscówka. Kiedyś stał tu zamek piastowski. W 1659 roku został przekazany jezuitom, którzy zamek zburzyli, a na jego miejscu wznieśli kościół pw. Imienia Jezus i barokowy gmach przyszłej Akademii Leopoldyńskiej. Wprawdzie agenci wrocławskiej Rady Miejskiej usiłowali zniweczyć starania zakonników o otwarcie uczelni (korumpowali przy pomocy kosztownych podarunków "grupę sprawującą władzę"), ale fundacja Uniwersytetu była już sprawą przesądzoną. 15 listopada 1702 roku odbyła się uroczysta inauguracja Leopoldiny.
"Jakże uroczyście musiały tu wyglądać uroczystości oficjalne jak urodziny cesarza, przyjmowanie rektoratu itd. gdy do przepychu barw ścian i malowideł stropu oraz bogatych ozdób stiukowych, dochodził jeszcze kolorowy orszak studentów w strojach galowych, sztandarowi, którzy ze swoimi sztandarami wypełniali nisze okienne, i kiedy wreszcie wchodziło całe "ciało profesorskie": na przedzie pedel ze swoją grubą laską, za nim rektor, dziekani i docenci z guzikami i biretami w kolorze swoich fakultetów...." - zanotowała Edyta Stein, przyszła święta i patronka Europy.
Faktycznie, przepych imponujący, ale nie dajcie się zwieść. Jezuici budowali w wielkim pośpiechu, mając na karku wściekłych rajców (protestantów, którzy wojujących żołnierzy Kościoła katolickiego w mieście nie chcieli), więc niedoróbek jest pełno. A to belki stropowe się odkształcają, freski pękają, mur się kruszy. Albo jeszcze gorzej - spod tynku jakieś barokowe malowidła wyłażą (vide: sala Balzera) i trzeba od razu milionów na ich renowację.
Taki skarb jest bardzo kłopotliwy, ale za to jak usiądziecie w Auli Leopoldyńskiej, mądrość na was spłynie. Najlepiej jeśli to będzie Mądrość Boża (można ją zobaczyć w centralnym miejscu sklepienia, wraz z gołębicą Ducha Świętego), gorzej jeśli zaatakuje was mądrość władzy. Rozwala się na podium, razem z wykutym w marmurze fundatorem uczelni, cesarzem Leopoldem I oraz jego następcami: Józefem I i Karolem VI. Jeśli macie wątpliwości, co kieruje ludźmi na wysokich stołkach, to tu się ich pozbędziecie: Namysł (Consilio) i Pracowitość (Industria). Ani Głupota (Stultitia), ani Waśń (Discordia) nie mają dostępu do tronu władców ani świątyni wiedzy, więc Leopold te przywary odtrąca. Tylko kto w to uwierzy...
Skoro o władzy mowa, zwróćcie uwagę na loże: rektorską (biało-złota) i kanclerską. Kanclerz był ważniejszy od rektora. Stał na straży praw i przywilejów uczelni, dbał o zachowanie jej tożsamości, miał pod opieką pieczęć i insygnia. Był profesorem i dziekanem Wydziału Teologicznego. Czyli fundamentu uczelni.
Sytuacja się zmieniła, gdy w 1811 roku powstał państwowy uniwersytet. Nastąpiło to po połączeniu z Leopoldiną przeniesionego z Frankfurtu uniwersytetu Viadrina. Rektor przestał być spychany w cień, a w jego gabinecie drżeli najodważniejsi. Nagradzał i karał jak Bóg Ojciec.
W XIX wieku mógł delikwenta wsadzić do karceru na 24 godziny bez konsultowania tej decyzji z kimkolwiek. Szkoda, że nie zachowała się "Księga karcerna", zapisana w latach 1877-1886. Studenci wpisywali tam swoje nazwisko, kierunek studiów, okoliczności uwiezienia i przesłanie dla następców. Teksty były dowcipne, czasem rymowane. Siedzieli tu m.in. studenci Theodor Schube i Juliusz Ressel, którzy wracając lutową nocą 1879 roku z wesołej biesiady zatrzymali się na Nowym Targu. Postanowili oddać hołd Neptunowi, którego postać wieńczyła fontannę (kilka lat temu archeolodzy znaleźli jej szczątki). Zostali jednak zatrzymani przez policję za zakłócanie ciszy nocnej i postawieni przed obliczem sędziego uniwersyteckiego zwanego syndykiem. Twierdzili, że tylko odpoczywali na murku, a ciszę nocną zakłócili policjanci.
Niestety, syndyk nie dał im wiary i skazał winowajców na karę karceru. Obaj zostali po latach profesorami Uniwersytetu Wrocławskiego, ale Ressel zachował młodzieńczą fantazję. Czym skorupka za młodu nasiąknie...
Nie tylko Neptun był obiektem studenckich żartów, Szermierz również się cieszył dużą popularnością. Goły jak święty turecki, młody mężczyzna zdobi fontannę wystawioną w 1904 roku. Szermierz miał być pokutą rzeźbiarza Hugona Lederera za błędy młodości i przestrogą dla młodszych kolegów - studentów. Pewnego razu Ledererowi, który nad studia przekładał rozrywki przy zielonym stoliku, karta wyjątkowo nie szła. Wesoły student najpierw pozbył się całej zawartości sakiewki, a w końcu odzieży. Pozostała mu tylko szpada, jako że mężczyzna może stracić ineksprymable, ale broni symbolizującej jego honor i rodową dumę za żadną cenę nie może się pozbyć.
Niestety, studenci szargają męski honor, zabierając Szermierzowi szpadę lub podrzucając bieliznę. Ryzykowne, bo nieszczęście Lederera każdemu może się przydarzyć. Wystarczy, że w Pasażu Niepolda poniesie was melanż...
Chyba, że będziecie pić w towarzystwie starszych i bardziej doświadczonych. Dr Krzysztof Popiński, historyk, autor książki o XIX-wiecznych studentach Uniwersytetu Wrocławskiego twierdził, że pierwszaki musiały się wyszumieć, ale ich starsi koledzy z korporacji pilnowali, żeby nie przesadzali. Na przykład studentów pierwszego semestru wyganiano spać już o 23. Dyscypliny akademickiej pilnował także rektor, sąd uniwersytecki oraz senat. Karano surowo za "nieobyczajne i niehonorowe zachowanie się, lekkomyślne zadłużanie się, występowanie przeciw porządkom życia akademickiego i stosunkom na uniwersytecie". Karę dyscyplinarną można było np. dostać za głośne i niedozwolone zabawy, donoszenie, pojedynkowanie się.
Wszystkie ograniczenia można było jednak pokonać. Korporacje złożone ze studentów wydziału teologii katolickiej obowiązywał zakaz (wydany przez biskupa) przesiadywania wieczorami w piwiarniach. Panowie chodzili więc tam przed i po południu, wypijając nie mniej piwa niż koledzy, nad którymi biskup nie sprawował swej pieczy.
Nie da się jednak ukryć, że imprezy były huczne. Do lubianych studenckich piwiarni należały m.in. "Namslauer Halle" (przy byłym Wzgórzu Partyzanckim), "Schwarzer Adler" (Oławska-róg Biskupiej), "Goldenes Horn" (ul. Szewska), "Nussbaum" (przy ul. Kuźniczej), "Liebisch's Garten" (na Wzgórzu Partzantów), "Prinz von Preussen" (ul. Prusa), a przede wszystkim "Schweidnitzer Keller" czyli Piwnica Świdnicka, najstarsza piwiarnia Wrocławia. Pito głównie beczkowe piwo ze śląskich browarów, rzadziej dużo droższy trunek bawarski.
Dr Popiński dowodzi, że właściciele lokali lubili studentów, bo ich wesołe zabawy przyciągały innych klientów. Nie bali się też dawać im na kredyt, bo wiedzieli, że w razie konieczności dług uregulują koledzy. Pomiędzy właścicielami Piwnicy Świdnickiej a studentami stanął nawet układ: co 25 wypita konew (poj. od 2,5 do 5 l) była za darmo, a setną nagradzano darmowym posiłkiem dla pijących. W zimne dni przed zamówieniem piwa rozgrzewano się "zdechłym psem" czyli szklaneczką wódki z rumem
Kobiety, owszem, były na Uniwersytecie. Pojawiły się w 1895 roku. Ale mogły być tylko słuchaczkami, nie dostawały żadnego dyplomu.
Panie zapisały się na wykłady historyka literatury prof. Maksa Kocha. "Przyjazne przyjęcie innowacji tej przez znakomitego uczonego i męskich kolegów zachęciło inne do wzięcia udziału w posiedzeniach seminaryjnych poświęconych historyczno-egzegetycznemu rozbiorowi poezji Schillera....Maluczko, a uniwersytet niedostępny dla żeńskich słuchaczek do osobliwości będzie należał" - pisał z Wrocławia korespondent warszawskiego "Tygodnika Ilustrowanego". Dziennikarz mocno przesadził. Większość wykładowców uważała, że miejscem kobiety jest dom, a swoje zainteresowania powinna ona ograniczać do męża i dzieci.
Klara Immerwahr-Haber, pierwsza kobieta, której Uniwersytet Wrocławski nadał tytuł doktora. Fot. Bernhard Megele / SZ Photo
Opowiadano sobie anegdotę, jak jeden z profesorów renomowanej uczelni przybił na drzwiach sali wykładowej tabliczkę z napisem: "Psom i paniom do mojego kolegium wstęp wzbroniony".
Oficjalne prawo studiowania uzyskały w 1908 roku, jak wszystkie kobiety w Niemczech. Rektor Wilhelm Uhthoff oficjalnie poprosił pierwsze immatrykulowane studentki, "aby nie utraciły swej kobiecości. Aby były studiującymi kobietami, a nie kobiecymi studentkami". W 1918 roku w spisach pracowników uniwersyteckich figuruje 10 kobiet: sekretarka-maszynistka, dwie laborantki i siedem lekarek z tytułami doktorskimi. Ale jak mężczyźni wrócili z frontu, to sześć lekarek zwolniono. Cóż, one nie musiały utrzymywać rodzin. W dwudziestoleciu międzywojennym trochę kobiet przybyło, ale i tak stanowiły nie więcej niż 20 proc. wszystkich studentów.
Fotopolska.eu
Powoli jednak panowie zaczynali doceniać obecność pań na uczelni. Doceniać i ...oceniać. Amerykanki studiujące na Uniwersytecie Wrocławskim wyróżniały się, według opinii studentów, kokieteryjną urodą oraz efektownym strojem i uczesaniem. Rosjanki miały być z kolei "nieporządne, a jednocześnie wzruszająco marzycielskie i usposobione lewicowo". Niemki odznaczały się "solidarnością, statecznością i brakiem głębszych przekonań". Jak stwierdził Krzysztof Popiński, studentki niemieckie były zirytowane tymi opiniami i uważały, że są gorzej traktowane niż cudzoziemki. Drażniło je, że Rosjanki "wiecznie ożywione, miały w zwyczaju rozmowami i śmiechami psuć wykłady", a Amerykanki traktowały studia jako "wycieczki z biura podróży".
Czasem studenci ulegali powabom koleżanek, ale w zasadzie szukali towarzystwa dam lżejszych obyczajów. Ok. 25 proc. studentów zapadało na wstydliwe choroby. Dr Popiński tłumaczy: - Skoro do obyczajów epoki należały wizyty żonatych mężczyzn w domach publicznych, to co się dziwić studentom. Z innymi kobietami mężczyźni romansowali, a z innymi się żenili. Poza tym często zdarzało się, że taki student tylko raz, dla fasonu, odwiedził dom schadzek i już dostał przykrą pamiątkę.
Na szczęście na ratunek przybyli wrocławscy lekarze, wśród nich były student Uniwersytetu, wybitny patolog i serolog Paul Ehrlich. Oryginał, pisał bez dużych liter, według własnych reguł ortograficznych, żeby zaoszczędzić czas potrzebny na pracę naukową, ale jak już opisał wyniki badań, to się okazało, że są na miarę Nobla. Dostał go w 1908 r. za prace nad immunologią. Jednak rok później wywołał jeszcze większą sensację, odkrywając, że salwarsan, preparat na bazie arsenu (dosłownie "zbawczy arsen") zabija zarazki kiły. Zaczynała się epoka miłości bez konsekwencji.
Studenci zwykle muszą dużo jeść. Gdyby ktoś jednak chciał ich oskarżyć o obżarstwo, powinien sięgnąć do pamiętnika Władysława Nehringa, wybitnego slawisty, jedynego polskiego rektora breslauerskiej uczelni. Przyjechał do Wrocławia w 1850 roku, miał pustkę w kieszeni, na pomoc z domu nie mógł liczyć, musiał się utrzymać ze stypendium poznańskiego Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego. Stypendium ledwo pozwalało przeżyć. "Do tego stopnia suchoty u mnie doszły, żem na świecę nie miał i zmuszony był całego trojaka pożyczyć" - zapisał Nehring w pamiętniku. A za umartwianiem się nie przepadał. Owszem, pracować można, a nawet trzeba. Ale najlepiej z pełnym żołądkiem i dobrym cygarem na deser.
Nehring zbadał nawet zależność między obfitością posiłku a wydajnością pracy. Wyszło, że im więcej oraz drożej, tym lepiej. "Dobry i dostateczny obiad sprawia dużo żywego i spirytualnego dowcipu, przeciwnie, obiad za trzy trojaki lub pół złotego czyni wszystko jałowym. Z moich dzisiejszych notatek pamiętnikowych widać, żem nie po dobrym obiedzie. I dlatego dziś nie będę dużo pisał...".
Klasyczny studencki obiad składał się ze smażonych kartofli, kiszonej kapusty, sadzonych jaj i parówki. Czasem trzeba było się zadowolić talerzem zupy z pieczywem lub kartoflami z twarogiem. Do obiadu pijano lemoniadę, mleko, rzadziej alkohol (po południu były wykłady i profesorowie oczekiwali trzeźwych słuchaczy). Studencki posiłek kosztował na przełomie wieków od 30 do 80 fenigów, do tego dochodziła cena piwa, wynosząca najmniej 15 fenigów. Rodzice studentów z prowincji przesyłali swoim synom przez zaprzyjaźnionych kolejarzy koszyki z wałówką.
Studenci mogli sami wybierać zajęcia. Wielu uczęszczało na wykłady na innych fakultetach, często nie związanych z ich kierunkiem studiów. Ale i tak wszyscy wiedzieli, że jak studiować, to tylko prawo lub medycynę. Po filologiach lub teologii można umrzeć z głodu, chyba że ktoś umie żyć sama nauką. Tak przynajmniej uważali wrocławscy studenci w 1855 roku.
"Młodzież uniwersytecka od niejakiego czasu garnie się szczególnie do medycyny i prawa, mniej daleko do teologii i filologii. Ostatni wydział prawie jest osierocony, a to z powodu, że najmniejsze ofiaruje korzyści pieniężne. Jeśli ktoś dochodzi do stopnia doktora, co zwykle nastąpi, kiedy głowa już dobrze siwa, wtedy pensja jego wynosi nieco więcej od 1000 talarów, co u nas nie jest wiele dla mającego żonę i dzieci. Dla niższych nauczycieli pensja wyznaczona w żaden sposób nie wystarcza" - pisał w "Dzienniku Warszawskim" z 1855 roku Jan Mikołaj Fritz.
Jan Mikołaj Fritz Ameryki nie odkrył, bo o fatalnej sytuacji materialnej nauczycieli mówiło się od lat, podkreślając jednocześnie że "dla ludu wynagrodzenie jest miarą ważności urzędu i człowieka". Aby przeżyć, wielu z nich musiało dorabiać w charakterze organistów czy pisarzy gminy lub sądu.
Teolodzy też mieli pod górkę. Wyraźnie spadała pozycja społeczna ludzi Kościoła (chodziło głównie o ewangelików). Nic to, że studia teologiczne uchodziły za najtańsze. Liczyły się także perspektywy, a te były kiepskie. Efekt? "...Brak jest wielki teologów protestanckich posiadających język polski. Mamy w Niższym Śląsku samym 70 przeszło parafii, gdzie kazania odbywać się muszą po polsku, a do tego często nie ma księży" - narzekał Fritz.
Ciekawe, że prawnicy i lekarze nie narzekali na kiepskie zarobki. Co najwyżej na konkurencję.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze