170 lat temu Dworzec Świebodzki nosił nazwę Breslau-Schweidnitz-Freiburger Bahnhof i mieścił się przy Berliner Platz 20. Pierwsze pociągi odchodziły stamtąd w kierunku Świebodzic, stąd obecna nazwa. Nie jest to stacja przelotowa, lokomotywy zawracały więc na obrotnicy przed dworcem, tuż obok dzisiejszej fontanny na pl. Orląt Lwowskich. Na budowę dworca wydano prawie 152 tys. talarów. Cała linia z Wrocławia do Świebodzic o długości 57,445 km kosztowała natomiast 1 mln 724 tys. talarów.
Budowa trakcji parowej rozpoczęła się w kwietniu 1842 roku. Inwestycja realizowana była jednocześnie na całym odcinku. Przy pracach zatrudniono 2 tys. robotników. Szyny sprowadzono z angielskich fabryk Bailey Brothers i Gues, Levis & Company. Statkami transportowane były do Szczecina i dalej Odrą do portu w Malczycach. Stamtąd przewożono je już lądem. W półtora roku wszystko było gotowe.
Dworzec Świebodzki w latach 20.Fot. Fotopolska.eu
Do obsługi linii Wrocław - Świebodzice zamówiono osiem lokomotyw. Sześć sprowadzono z fabryki Sharpand Roberts z Manchesteru, jedną z firmy Norris Locomotive Works z Filadelfii, a ostatnią z zakładu Robert Stephenson & Company. Parowozy miały nazwy: Breslau, Canth (Kąty Wrocławskie), Schwednitz (Świdnica), Freiburg (Świebodzice), Fuerstenstein (Zamek Książ) i Vorwaerts (Na przód). Była też lokomotywa Ruebezahl (Liczyrzepa) oraz Glueckauf (Szczęść Boże). Sprowadzono również 81 wagonów. Osobowe z berlińskiej fabryki Zoller & Pflug, towarowe z wrocławskiej firmy Finkerneya. Pociągi kursowały maksymalnie z prędkością 40 km na godz., ale tylko w dzień. Nocą jeździły wolniej.
1901 rok - Dworce Świebodzki i Marchijski,Fot. Fotopolska.eu
Wagony pasażerskie przypominały dyliżanse konne. Tylko te pierwszej klasy miały przeszklone okna. W drugiej od wiatru i deszczu chroniły tylko zasłony. W trzeciej klasie nie było nawet dachu, do tego boczne ścianki były ażurowe.
Podróż nie była za wygodna, bo siedziało się na drewnianych ławach, w nocy jechało w kompletnych ciemnościach, bo nie było żadnego oświetlenia. Pojawiło się dopiero po dwóch latach od otwarcia linii. W wagonach umieszczano lampy olejowe lub świece. Za ogrzewanie służyły zbiorniki z gorącą wodą. Toalety zainstalowano dopiero w 1860 roku. Podróż z Wrocławia do Świebodzic trwała dwie godziny.
Na dwa tygodnie przed otwarciem linii Wrocław - Świebodzice opublikowany został rozkład jazdy. Trasę miały obsługiwać dwie pary pociągów. Ze stacji początkowej i końcowej wyruszały o takiej porze, by potem w tym samym czasie znaleźć się w Imbramowicach, gdzie była mijanka. Za przejazd z Wrocławia do Świebodzic pasażer pierwszej klasy płacił 45, drugiej 30, a trzeciej 16 srebrnych groszy.
Nie tolerowano wtedy spóźnialskich. Trzeba się było stawić na peronie co najmniej 5 minut przed godziną odjazdu, a na stacjach pośrednich z jeszcze większym zapasem, bo kwadrans wcześniej. Każdy musiał podpisać swój bagaż i odprawić na pół godziny przed odjazdem. Do pociągu doczepiana była platforma, na którą można było zabrać powóz. Oczywiście też trzeba to było odpowiednio wcześnie zgłosić.
Dworzec Świebodzki w latach 20-tych,Fot. Fotopolska.eu
Pierwszy przejazd z udziałem oficjeli miał miejsce 28 października 1843 roku. Dzień później zaczęły się już regularne kursy. Otwarcie dworca było takim wydarzeniem, że z tej okazji powstała nawet sztuka teatralna zatytułowana 'Świebodzki'. Oprócz trasy Wrocław - Świebodzice istniała w tym czasie na Śląsku jeszcze tylko jedna linia kolejowa, a mianowicie Wrocław - Opole. Funkcjonowała od dokładnie pięciu miesięcy. Kolejna Wrocław - Legnica została otwarta dopiero rok później, w 1844. Co ciekawe, choć wszystkie początek miały we Wrocławiu, nie łączyły się ze sobą.
Od uruchomienia kolei do końca 1844 roku udało się sprzedać bilety na kwotę ponad 120 tys. talarów. Najwięcej pasażerów przejechało trasą Wrocław - Świebodzice w pierwszym pełnym miesiącu po jej otwarciu, czyli w listopadzie 1843 roku. Z pociągów skorzystało wtedy przeszło 22 tys. osób. Wpływy z transportu towarów, np. bydła i powozów przekroczyły 30 tys. W nieco ponad rok na koncie kolei znalazło się więc w sumie przeszło 151 tys. talarów, czyli prawie tyle, ile kosztowało wybudowanie Dworca Świebodzkiego.
Jeszcze większe wpływy, bo prawie 169 tys. talarów kolej osiągnęła z wynajmu pomieszczeń np. na lokale gastronomiczne, mieszkania pracownicze i urzędy pocztowe.
Z wydatków najbardziej kosztowne okazały pensje pracowników - prawie 36 tys. talarów. Paliwo do lokomotyw pochłonęło 22,5 tys. talarów. Szczegółowe dane na ten temat zawiera sprawozdanie sporządzone przez głównego budowniczego linii Aleksa Cochiusa ''Betribs-Bericht der Breslau-Schweidnitz-Freiburger Eisenbahn über das Verwaltungs-Jahr 1844 und General Baubericht zu der General-Versammlung der Herren Aktionaire am 28. Mai 1845''.
Dworzec Świebodzki w latach 30-tych.
Więcej zdjęć na <a href="http://fotopolska.eu/">Fotopolska.eu<a/>
Peron Dworca Świebodzkiego w 1938 r. Na tor drugi podjechał pociąg z Węgier przywożąc grupę uczestników Niemieckiego Święta Sportu i Gimnastyki. Więcej zdjęć na <a href="http://fotopolska.eu/">Fotopolska.eu<a/>
Dworzec Świebodzki jest jedną z najbardziej znanych i charakterystycznych budowli w centrum Wrocławia. Jego architekturę docenił m.in. Wojciech Jerzy Has. W 1967 roku reżyser nakręcił tam część zdjęć do filmu 'Lalka'. Świebodzki zagrał warszawski Dworzec Wiedeński, który już nie istniał, bo zburzony został podczas wojny. Na wrocławski dworzec sprowadzono setkę statystów, ekipa filmowa liczyła około 200 osób. Na planie zjawiła się też Beata Tyszkiewicz jako Izabela Łęcka. Zdjęcia trwały tydzień, ale pociągi kursowały jak zwykle.
Dworzec Świebodzki działał przez 148 lat. W 1991 roku przestał pełnić funkcje kolejowe. Dziś jest częściowo zamknięty i coraz bardziej niszczeje. We wrześniu 2007 roku budynek zapalił się i jak skomentował jeden z internautów ''Pożar sprawił, że Świebodzki znów był pod parą''.
Fot. Jacek Kulesza
Dworzec Świebodzki obecnie, Fot. Mieczysław Michalak
W ostatnich latach na dworcu mieściły się kluby nocne, występowali m.in. Chippendales. W budynku były też biura, sklepy, wypożyczalnia kaset VHS. Do dziś działa natomiast jedna ze scen Teatru Polskiego. Część torów zasypano lub rozebrano.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Od wielu lat w miejscu, gdzie kursowały pociągi, organizowane jest targowisko.
Targowisko przy Dworcu Świebodzkim. Fot. Joanna Dzikowska
Urząd marszałkowski razem z PKP zapowiadają, że po ponad 20 latach na Świebodzki znów zaczną kursować pociągi. Do końca 2013 roku gotowa ma być analiza ekonomiczno-finansowa, która wskaże, w jaki sposób najkorzystniej byłoby zagospodarować dworzec i tereny kolejowe w jego sąsiedztwie, w sumie 28 hektarów. PKP jako jedną z opcji bierze pod uwagę nawiązanie współpracy z deweloperem.
Zgodnie z koncepcją architektoniczną z 2011 roku dworzec zostałby odnowiony, ale nie byłby już wykorzystywany przez kolej. Mógłby służyć np. organizacji imprez kulturalnych. Kasy biletowe i poczekalnie byłby urządzone w nowym dworcu, który powstałby obok, w pobliżu ulicy Robotniczej.
Na przeszkodzie w realizacji tych planów stoi na razie brak pieniędzy. Jak szacowano w 2011 roku, samo wyremontowanie torów kosztować może nawet 40 mln zł. Dlatego środki na modernizację linii mają być pozyskane z Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-20.
Wizualizacja: Biuro Projektowo-Inżynierskie 'Redan', Biuro Architektoniczne 'Metropolis'
Wizualizacja: Biuro Projektowo-Inżynierskie 'Redan', Biuro Architektoniczne 'Metropolis
* Korzystałam z opracowania ''Sto pięćdziesiąt lat kolei w Świdnicy na tle kolei śląskich'', Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, Rocznik Świdnicki 1994, Andrzej Scheer
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze