Dworzec Marchijski a właściwie Dolnośląsko-Marchijski (niem. Breslau Niederschlesisch-Märkischer Eisenbahnhof) wybudowany został w ciągu zaledwie pół roku. 18 października 1844 roku pierwsi pasażerowie wsiedli tam do pociągu odjeżdżającego do Legnicy. Plac Orląt Lwowskich nazywał się wtedy placem Berlińskim. W sumie powstały na nim trzy dworce, trzech różnych towarzystw kolejowych. Pod tym względem to zupełnie wyjątkowe miejsce w Polsce. Kilkaset metrów od wrocławskiego Rynku znajdowały się jeden obok drugiego dworce Świebodzki, Marchijski i Dworzec Miejski Kolei Prawego Brzegu Odry.
Źródło: Fotopolska.eu
Dworzec Marchijski w 1908 roku, Źródło: Fotopolska.eu
Dworzec Marchijski zaprojektował w stylu renesansowej willi włoskiej architekt Julius Manger. Wzdłuż torów po południowej stronie powstało skrzydło dla przyjeżdżających pasażerów, a naprzeciwko dla odjeżdżających. Od strony miasta obie te części połączyła monumentalna brama z otwartymi arkadami wzniesionymi nad torami. Całość domykały dwie wieże. Przed fasadą znajdowała się obrotnica pozwalająca na zmianę kierunku jazdy parowozów. Natomiast nad peronami wzniesiona została stalowa konstrukcja przykryta szklanym dachem.
W rok po otwarciu linia kolejowa mająca początek na dworcu została przedłużona do Bolesławca, a we wrześniu 1846 roku do Frankfurtu, skąd było już połączenie do Berlina. Kilka miesięcy później wybudowano również bocznicę łączącą Dworzec Marchijski z Górnośląskim, który mieści się przy obecnej ulicy Małachowskiego w sąsiedztwie Dworca Głównego. To o tyle ciekawe, że wagony na tym odcinku były przeciągane początkowo nie przez parowozy a konie.
Dworzec Marchijski w latach 1880-1900, Źródło: Fotopolska.eu
Budynek odjazdów łączył się z niskim pawilonem i trzykondygnacyjną siedzibą zarządu. W parterowym pawilonie mieściły się poczekalnie dla pierwszej i drugiej (większa) klasy. Rozdzielała je kameralna restauracja.
Źródło: Muzeum Architektury
''Na terenie dworca oprócz budowli reprezentacyjnych znajdowały się także zabudowania pomocnicze: lokomotywownie, wagonownie, magazyny i inne obiekty. Były to zazwyczaj długie, parterowe, czysto utylitarne budynki kryte dwuspadowymi dachami'' - czytamy w książce ''Wrocławskie Dworce Kolejowe'' wydanej przez Muzeum Architektury we Wrocławiu.
Dworzec Marchijski - budynek główny, Źródło: Muzeum Architektury
Brama wejściowa, Źródło: Muzeum Architektury
Budynek zarządu, Źródło: Muzeum Architektury
Warsztaty, Źródło: Muzeum Architektury
Hala wagonów, Źródło: Muzeum Architektury
Dworzec Marchijski w 1963 roku, Źródło: Fotopolska.eu
Już na początku XX wieku znaczenie dworca zaczęło maleć. Dzięki rozbudowie o nowe perony na znaczeniu zyskiwał Dworzec Główny. Efekt był taki, że w 1908 roku z Marchijskiego odchodziły już tylko pociągi podmiejskie do stacji w Leśnicy. Rok później ruch osobowy w ogóle został wstrzymany i stał się to wyłącznie dworzec towarowy. Wkrótce po tej zmianie funkcji zapadła decyzja o wyburzeniu południowego skrzydła (bliżej Dworca Świebodzkiego). Rozbiórka objęła też fasadę łączącą obie części kompleksu.
Z całego rozległego założenia dworca do naszych czasów zachował się tylko skromny fragment - jedna z wież (północna) i przyległy do niej dwukondygnacyjny budynek.
Niedługo po drugiej wojnie światowej Dworzec Marchijski zaczął funkcjonować pod nazwą Wrocław Zachodni. Jeszcze w latach 50-tych odjeżdżały stamtąd wagony wypełnione cegłą ze zniszczonych wrocławskich kamienic, które miały służyć do obudowy Warszawy. Potem jednak tory i urządzenia kolejowe zostały rozebrane.
Od całkowitego wyburzenia uratowało budynek wpisanie go w 1985 roku do rejestru zabytków. Po transformacji ustrojowej dworzec stał się własnością Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, która zobowiązała się go wyremontować. Obietnicy jednak nie dotrzymała i zabytek przejął wojewoda dolnośląski po to, by 1999 roku przekazać go starostwu powiatowemu.
Dworzec od wielu lat jest zupełną ruiną. Stoi zamknięty na cztery spusty. Okna na parterze zostały zamurowane, by do środka nie dostały się osoby niepowołane.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
W budynku są drewniane stropy, właściciel bał się więc, by nie doszło do pożaru. Wewnątrz zastaliśmy obraz nędzy i rozpaczy: zerwane posadzki, odłażąca farba, brud, pajęczyny. Strach wejść do jakiegokolwiek pomieszczenia z obawy, że podłoga się zawali. - Stąpajcie tylko po belkach stropowych - radził nam pracownik właściciela.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Obchodzimy cały budynek i nie znajdujemy ani śladu po jego kolejowej przeszłości. Zachowała się wprawdzie oryginalna stolarka okienna i drzwiowa. Jednak tuż obok na ścianach wiszą płyty pilśniowe z czasów PRL-u. Widać, że przez ostatnie lata były tu jakieś pomieszczenia biurowe.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Historyczny charakter obiektu ulotnił się wraz z wymalowaniem ścian olejną farbą i zawieszeniem plastikowych żyrandoli. Wyjątkowy klimat pozostał jedynie na poddaszu dworca i w przeszklonej wieży, skąd jest wspaniały widok na okolicę.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Od kilku lat obiekt należy do firmy Monte Cassino Development. Nowy właściciel chce uratować zabytek przed dalszym niszczeniem. Największym atutem dawnego dworca jest jego doskonała lokalizacja. Obiekt ma być rozbudowany, a historyczna część poddana kompleksowej rewitalizacji. Parter służył będzie jako powierzchnia handlowa, natomiast reszta budynku zaadoptowana zostanie na biura. Przygotowane są już wstępne wizualizacje.
Materiały firmy Monte Cassino Development
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze