Dużo rytualnej i tradycyjnej muzyki z Afryki, a przede wszystkim opowieści i wielkie osobowości. To Sona Jobarteh przygotowała program 11. Brave Festivalu. Wrocławianie już mieli okazję ją poznać - wystąpiła na festiwalu w 2012 r.
Jest instrumentalistką, piosenkarką, kompozytorką i producentką. Współpracuje z uznanymi muzykami z całego świata, jednak przede wszystkim jest griotką. Zaprosiła do Wrocławia griotów na pierwszy tak duży przegląd ich twórczości w Europie.
Jobarteh pochodzi z Gambii, gdzie tradycje i umiejętności griotów przekazywane są z pokolenia na pokolenie w pięciu klanach już od siedmiu wieków, ale jest pierwszą kobietą grającą na korze.
- Uczyłam się gry na niej już jako trzylatka, gdy słuchałam, jak dziadek Amadu Bansang Jobarteh uczył mego brata. Potem zaczęłam grać na skrzypcach. Gdy po latach wróciłam do kory, chciałam grać jak najlepiej. Nie chodziło mi o to, by być pierwszą - mówi. - Realizuję swoją pasję. W czasie Brave Festivalu 2015 po raz pierwszy wystąpię na scenie z ojcem, wirtuozem kory. Pracowaliśmy przy innych projektach, ale nigdy w duecie. Mam nadzieję, że będzie to okazja do stworzenia czegoś pięknego. To, że występuję jako kobieta, to element nowoczesności.
Pochodzi z Mauretanii, z rodziny griotów o bardzo długiej tradycji. Już jako mała dziewczynka ujawniła swój talent - uczyli ją wuj Mohamed Ould Meydah i babcia - śpiewaczka Wana Mint El Babana.
Sceniczną karierę zaczęła w zespole rodziny męża, Seymali, 'Stars de l'Atlas' jako główna wokalistka. W 1986 roku opuściła grupę, by realizować karierę solową, będąc ambasadorem kultury swego kraju.W 2011 wydała pierwszy album 'Mauritanie-Mauritania'. W występach łączy kulturę saharyjskich nomadów z poezją arabską.
Snuje transowe opowieści o wielkich wojownikach, mądrości sufich, miłości i marzeniach, a także pustynnym życiu. Nie tylko śpiewa niezwykłym głębokim głosem, ale też z wirtuozerią gra na harfie Maurów zwanej ardin. Ten używany przez kobiety Afryki Zachodniej instrument w wersji mauretańskiej ma pudło rezonansowe z kalabasza (odmiany tykwy) i od 10 do 16 strun. W jej muzyce jest i mistyka, i improwizacja.
Jego ojciec to słynny afrykański bluesman Ali Farka Touré, jeden z najlepszych gitarzystów świata, zdobywca trzech statuetek Grammy.
Jednak mimo to zawód artysty był w ich szlacheckiej rodzinie o żołnierskich tradycjach uznawany za mało chwalebny. Stąd też opory Ali Farka na wieść o tym, że jego syn też chce zostać muzykiem. Ale 34-letni dziś Boureima 'Vieux' Farka Touré postawił na swoim, a ojciec pod koniec życia (zmarł w 2006 roku) nagrał kilka piosenek na debiutancką płytę syna - 'Vieux Farka Touré'.
Vieux pozostaje wierny schedzie po ojcu i jak on łączy blues z tradycją i nowoczesnością, zarówno afrykańską, jak i amerykańską.
Robi to równie dobrze, co udowodnił świetnie przyjętym albumem 'Fondo' z 2009 roku i najnowszą płytą 'Mon Pays' poświęconą ojczyźnie rozdartej dziś terytorialnymi walkami tuareskich rebeliantów.
Diabaté to nazwisko jednego ze znamienitych klanów griotów pielęgnujących tradycję i kulturę dawnej cywilizacji Mandingów. Z tej kasty wywodzą się wybitni współcześni artyści, w tym urodzony w wiosce Kéla pod miastem Kagaba Kassé Mady Diabaté - uważany za jeden z najpiękniejszych męskich głosów Mali.
Śpiewa mocnym, ciepłym barytonem, przejmująco, delikatnie i wzruszająco. Melodeklamuje i mruczy słowa w języku bambara, odmianie języka Mandingów, jaką mówi się w jego ojczyźnie.
Mimo tego, że jest mocno osadzony w tradycji, współpracuje z muzykami z wielu krajów, w tym z francuskim wiolonczelistą Vincentem Ségalem. Z nim wystąpił w duecie na Brave Festiwal w 2011 roku i z nim 0 oraz z rodakami Ballaké Sissoko (kora), Lansiné Kouyaté (balafon) i Badié Tounkara (n'goni) - nagrał wydaną w 2014 roku płytę 'Kiriké'. To mieszanka ludowych mitów Mandingów, wiejskich baśni oraz synkop jazzowych i melodeklamacji w języku bambara. Teraz razem wystąpią we Wrocławiu.
'Kucha' w języku malinké to słodki afrykański szczaw, a 'kassem' w języku diola to kleszcz symbolizujący upór w dążeniu do celu. Grupę, która w swojej nazwie łączy te dwa wyrazy, założył w Gambii przed dziesięciu laty niejaki Abubacarr Volley. Uczynił to dla ratowania lokalnych tradycji, przede wszystkim ludu Diola.
Podczas spektakli artyści Kucha Kassem wykorzystują dobrze znane afrykańskie bębny djembé i dundun oraz zestaw czterech bębnów zwany bougarabou. Na scenie wykonują tańce charakterystyczne dla obu ludów. Najstarszy z nich to choreografia sofora pochodząca z kultury Diola tańczona dla podtrzymania więzi klanów i zaznaczenia jedności całego ludu.
Kucha Kassem sięgają też do mitologii Diola, przywołując tańcem i muzyką Kumpo, ducha będącego swoistym strażnikiem pomostu między rzeczywistością a sacrum. Postać ta - tradycyjnie ubrana w strój z palmowych liści - chroni też społeczność przed złem. Szybko jednak w repertuarze zespołu znalazły się elementy tradycji ludów Mandingo czy Fulanów.
Dziś Kucha Kassem czerpią zarówno z tradycyjnej choreografii, jak i z mitologii. Ich transowe, energetyczne spektakle wywodzące się z dawnych rytuałów, mają magnetyczną moc.
Założona w 2012 roku pozarządowa Dhow Countries Music Academy w Stone Town w Zanzibarze ma za zadanie ocalić od zapomnienia i odnawiać muzyczne tradycje tego kraju. Przyjeżdżająca do nas Zanzibar Taarab / Kidumbak Ensemble to grupa profesjonalnych muzyków i nauczycieli oraz studentów tej uczelni.
Dzieje Zanzibaru są burzliwe: mieszają się w nich wpływy tradycji arabskiej i islamskiej, ale też kultur portugalskiej, niemieckiej oraz brytyjski kolonializm. Grupa jednak skupiła się na dwóch najważniejszych lokalnych tradycjach muzycznych, czyli taarab i kidumbak.
Pierwsza to fuzja stylów i instrumentów z całego niemal świata, jest znakiem tożsamości społeczeństwa, które doświadczało wielu tradycji i kultur. Taarab pojawił się w XVIII wieku we wschodniej Afryce, na Zanzibar wprowadził go sułtan osmański Sayyid Barghash, przywożąc ze sobą zespół egipskich muzyków. W taarab śpiewa się często w języku suahili, a muzyka czerpie dużo z poezji pisanej w tym języku. Kidumbak łączy piosenkę popularną z taarab, opiera się na wesołych rytmach, często grywa się tak na weselach.
Artyści sięgają także po inspiracje z Dhow Countries, czyli małych krajów wyspiarskich znanych z rybołówstwa i używanych do niego charakterystycznych małych arabskich żaglówek dhow.
N'goni to instrument myśliwych z ludu Mandingo z Afryki subsaharyjskiej. Kiedyś wojownicy podczas recytacji poezji o łowach, śpiewania hymnów na cześć bogów, komunikacji z przodkami, w zabawie czy obrzędach przygrywali sobie na tej niezwykłej malijskiej lutni. Ma ona kilka odmian, od prostej, podobnej do banjo, po rozbudowaną, bardziej współczesną i spokrewnioną z korą harfo-lutnię.I na takim kamélé gra Malijczyk Abou Diarra.
Jako młody muzyk boso podróżował po wioskach buszmenów oraz zachodnioafrykańskich miastach, poznając muzyczne tradycje i nowe interpretacje muzyki. Uczył się u wirtuoza Moussa Vieux Kanté oraz u współtwórcy kamélé Yoro Dialo. Dziś sam jest numerem jeden gry na dawnym n?goni i kamélé.
W swojej muzyce sięga po pieśni dawnych myśliwych i ubiera je w elementy bluesa, jazzu, reggae i popu. Nieobce mu są nostalgiczne ballady, jak i utwory o szalonych, transowych rytmach. Ich motywem przewodnim jest podróż, życie w nieustannym ruchu i wygnanie.
Balafon - afrykański ksylofon - to tradycyjny instrument popularny w Burkina Faso, Gambii, Gwinei, Mali i Senegalu. Za pudła rezonansowe służą w nim wysuszone tykwy, a źródłem dźwięku są uderzane przez muzyków drewniane sztabki. W 2012 r. muzyczne tradycje związane z balafonem zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Mistrzem gry na tym instrumencie jest Balla Kouyaté z Mali. Pochodzi z rodziny pielęgnującej tradycję griotów od 700 lat. Mało tego, jego przodek Balla Fasseké grał na pierwszym w historii balafonie o magicznej reputacji, zwanym Sosso Bala. Był osobistym griotem na dworze króla Mandingów, Soundiata Keita, założyciela średniowiecznego imperium Mali.
Balla Kouyaté jest dziś jednym z najważniejszych wykonawców muzyki Mandingów. Grał z Benem Harperem, Susan McKeown i Toumani Diabatém, nagrywał utwory na płytach Yo-Yo Ma, Angelique Kidjo i Vusi Mahlasela's oraz założył zespół World Vision.
Są Pigmejami, mieszkańcami dżungli w Afryce Równikowej, którzy od 12 lat występują jako zespół, śpiewając, grając i tańcząc. Nazwa grupy Ndima oznacza w ich języku las, bo to właśnie wilgotna dżungla jest podstawą ich egzystencji: dostarcza im schronienia, pożywienia i środków do życia.
Należą do jednego wędrującego ludu Akan, niewysokich zbieraczy i myśliwych, którzy są marginalizowaną mniejszością wśród plemion Bantu. Wywodzą się z jednej wioski Kombola na północy Republiki Kongo, a kultywowana przez nich tradycja i rytuał w 2003 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Polifonicznym śpiewom Ndima towarzyszy gra na oryginalnym instrumentarium - od wielkich bębnów z wydrążonych pni, przez muzyczny łuk Mbela, na którym gra się ustami, po harfy-cytry o wibrującym dźwięku. Ich spektakl 'Moaka na Ndima', czyli 'Człowiek i las', nawiązuje do rodzimych rytuałów. Połączy grację ruchu z opowieścią o nieznanym nam świecie, w którym natura wpływa na każdy element codzienności od urodzin po śmierć.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze