Naszą wyprawę rozpoczynamy przy skrzyżowaniu ulic Legnickiej i Zachodniej. Niepozorny trawnik tuż obok przystanku MPK do 1946 r. związany był z miejską legendą wykutą w rzeźbie Wrocławskiego Kurka. Na metrowym czworobocznym cokole wznosiła się wysoka na cztery metry kolumna zwieńczona głowicą w formie rzeźbionego tabernakulum. Cztery strony świata i cztery symbole. Od północy rycerz na koniu, od południa Chrystus na krzyżu, od wschodu litera W, od zachodu kogut. Interpretacji znaczeń poszczególnych pól Kurka było bardzo wiele. Romantyczna wspominała pewnego rycerza, który oddał duszę diabłu, aby niczym Pan Twardowski w nadprzestrzeni kosmicznej wrócić podniebnym korkociągiem z krucjaty w Ziemi Świętej do swojej żony pozostałej we Wrocławiu. Wszystko dlatego, że o rękę ukochanej starał się już nowy adorator.
Kolejna legenda wspomina innego rycerza ocalonego ze szponów szatana, który to na pamiątkę tego wydarzenia ufundował kolumnę. Kogut zawsze symbolizował moce nieczyste, zaś litera W oczywiście nasze miasto. Pewne jest, że Kurek związany był ze Szczepinem już od XIII wieku i że zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach rok po wojnie, w 1946 roku.
Szczepin w latach 30-tych. Fotopolska.eu
Historycznie kurek wyznaczał granicę dóbr miejskich i posiadłości należących do trzebnickich klarysek. Był też metą corocznego wyścigu konnego. Zwycięzca otrzymywał woła, drugi w kolejności cieszył się nową strzelbą, najmniej sprawny jeździec musiał zadowolić się żywym prosiakiem. Wrocławskie "derby", określane jako Rochwiast, znane na Szczepinie były już w 1531 roku. Zawsze w pierwszą niedzielę przed wrześniowym świętem Podwyższenia Krzyża zawodnicy ubrani tylko w spodnie i koszule, boso i na oklep byli gotowi do szalonego wyścigu. Start tradycyjnie wyznaczały trzy kamienne krzyże na Muchoborze Wielkim. Konie, znaczone wcześniej w rynku czerwonym woskiem w celu uniknięcia podmiany, parskały i tłukły kopytami. Pozostał tylko wyścig na złamanie karku i wręczenie nagród. Coroczne święto hipiczne zamykał uroczysty pochód, na czele którego szli dwaj trębacze, za nimi wół - główna nagroda - z pozłoconymi rogami, okryty białą kapą z emblematem wrocławskiego herbu. Istotne dla tradycji wyścigu było to, że tren kapy okrywającej woła musiał nieść największy miejski chuligan. W ten sposób także Wrocław co roku poznawał swojego Buwkę - brata bliźniaka innego ancymona charakterystycznego dla nadmorskiego Gdańska.
Plac Strzegomski w latach 40-tych. Fotopolska.eu
Zostawmy miejskie legendy i ruszajmy dalej. Spacerując wzdłuż ulicy Zachodniej, oczami wyobraźni widzimy bogato zdobione dziewiętnastowieczne kamienice, wytyczające bardzo konsekwentny i przemyślany układ urbanistyczny osiedla.
Jednak nas gna gdzie indziej i do roku 1928. Ukończono właśnie realizację śmiałego projektu Theo Effenberga "Westend" pomiędzy linią kolei poznańskiej i ulicami Poznańską oraz Zachodnią. Pozostałości dawnej świetności miejsca możemy podziwiać właśnie przy ulicy Słubickiej. Wprawdzie nie odnajdziemy dzisiaj realizacji Effenberga, która legła w gruzach w 1945 roku, ale możemy się zatrzymać przy domach projektu innego znakomitego wrocławskiego architekta Heinricha Lauterbcha - współtwórcy osiedla. Charakterystyczne czerwono-ceglane budynki o niewielkiej ilości dekoracji są zaproszeniem do modernistycznego Szczepina. Założenie "Siedlung Westend" oraz sąsiadujące z nim "Viehreiche" było niezwykle śmiałe i nowoczesne nawet jak na standardy naszej współczesności. Wygodne mieszkania, niska zabudowa i liczne place zieleni oraz miejsca, w których można wypoczywać, sprzyjały, zgodnie z koncepcją architekta, zacieśnianiu więzi i budowaniu relacji.
Lata 1928-1929, budynek na rogu ul. Żagańskiej i Głośnej. Fotopolska.eu
Komfort życia poprawiał łatwy dostęp do usług i handlu, który dopełniała bliskość szkoły ludowej. Obecny Zespół Szkół przy ulicy Słubickiej zaprojektowany został przez Behrendta po wcześniejszej zgodzie Maxa Berga. Szkoła została zaplanowana z niezwykłym rozmachem. Na uwagę zasługują detale oszczędnej elewacji, jak choćby umieszczone po obu stronach wejścia plakiety prezentujące herb Wrocławia w nietypowej stylistyce.
TOMASZ PIETRZYK
Dla wytrawnych poszukiwaczy przewidziana jest również nagroda. Klatka schodowa z kutą balustradą skrywa przepiękne figurki zwierząt, przypominające do złudzenia rzeźby autorstwa Jaroslava Vonki, twórcy choćby bramy głównej elektrowni północnej. Mijając szkołę, warto odnaleźć skrzyżowanie ulic Słubickiej i Szprotawskiej. Przed 1945 rokiem stała w tym miejscu rzeźba "Madonna na osiołku" autorstwa wrocławskiego rzeźbiarza Alfreda Vocke. Zaprojektowana pierwotnie jako element wyposażenia kościoła, ostatecznie w roku 1928 znalazła swoje miejsce właśnie na Szczepinie.
TOMASZ PIETRZYK
Mijając modernistyczne osiedle ukryte w zieleni, trzymając się ulicy Zachodniej, dojdziemy do rogatki z ulicą Poznańską. Zostawiamy w ten sposób za sobą zabudowania Sądu Gospodarczego przy dawnej Posenerstrasse, które od momentu wybudowania w latach 1892-1896 były budynkami szkoły ludowej.
Szczepin w latach 30-tych widziany z balonu (150 m nad ziemią). Na zdjęciu m.in. ul. Kruszwicka i Młodych Techników. Fotopolska.eu
Dawna szkoła przy ul. Poznańskiej jest bardzo charakterystyczna dla dwóch wielkich wrocławskich architektów Richarda Plüddemanna i Karla Klima. Co ciekawe, jako pierwsza posiadała we Wrocławiu łaźnię dla uczniów. Na ogromnym trawniku nieopodal sądu nie zobaczymy dziś dawnej fabryki kartonu i papieru Altmanna i Friebe. Obserwując obecny bieg ulicy, warto pamiętać, że dawna Poznańska wyznaczona została w miejscu dawnej odnogi Odry, potwierdziły to wykopaliska archeologiczne prowadzone w XIX wieku przez niemieckich archeologów.
Kierujemy się w stronę ulicy Długiej i, niestety, nie odwiedzimy restauracji Zur Weiberkränke na rogu Poznańskiej i Ścinawskiej po to, by po filiżance małej czarnej i ciekawej rozmowie z właścicielem ruszyć dalej. Nie zobaczymy pod numerem 41. dymiących kominów potężnej fabryki kas pancernych Antona Gertha. Nie natkniemy się pod numerem 44. na fabrykę Emila Ephraima.
Na ulicy Łęczyckiej mozemy zobaczyć, jak wyglądał Szczepin początku XX wieku. Naprzeciwko ocalałe koszary rzemieślników dawnego Beleidungsamtu, czyli budynki warsztatów krawców i szewców. Można zadać pytanie, dlaczego w tym miejscu nie stacjonowali uzbrojeni żołnierze? Odpowiedz jest bardzo prosta - dostojne szczepińskie koszary 51. Pułku Piechoty znajdowały się po drugiej stronie ulicy Długiej.
TOMASZ PIETRZYK
W miejscu, gdzie obecnie jest ZDiUM, wznosiły się zabudowania, które posiadały, oprócz typowych dla wojska budynków, strzelnicę oraz restaurację z salą taneczną Weissa. Ciekawostką jest, że dawna strzelnica oddzielona była Odrą od innej strzelnicy, znajdującej się na przeciwległym brzegu rzeki. Ta należała do Bractwa Kurkowego posiadającego na Nadodrzu swoje lokacje.
Odmeldowujemy się i żegnamy szczepińskich piechurów. Kierując się w stronę Kępy Mieszczańskiej, musimy się dokładnie rozglądać. Przy odrobinie szczęścia poczujemy w powietrzu zapach chmielu.
Dawna nazwa ulicy Michalczyka - Kipkeweg - wyjaśnia wszystko. Kipke - jeden z największych wrocławskich browarów - znajdował się właśnie tutaj. Przeniesiony z ulicy Sokolniczej w wyniku naturalnego rozwoju firmy, aż do 1945 roku na stałe wpisywał się w krajobraz Szczepina. To właśnie u Kipkego produkowane były bardzo popularne w Breslau złote trunki. Przy Michalczyka zlokalizowana była również stocznia remontowa, po której wkrótce nie zostanie kamień na kamieniu. Opuszczając nadodrzańskie brzegi, wracamy do śródmiejskiej zabudowy, aby raz jeszcze oczami wyobraźni spojrzeć na dawny Breslau.
TOMASZ PIETRZYK
Są takie ulice jak Zachodnia, Litomska, Czarneckiego i Głogowska, które niczym nie odbiegały od zabudowy Przedmieścia Oławskiego. Jest także ulica Inowrocławska, przy której pod numerem 13. firma Gatterta i Zemma produkowała i sprzedawała najwyższej jakości sprzęt kuchenny, w tym emaliowane garnki. W pobliskiej gorzelni braci Wolff produkowano m.in. słynną Goldwasser. Dzisiaj, szczególnie z perspektywy czasu, dawna gorzelnia wydaje się być szczepińskim szczęściarzem. Po gruntownym remoncie dawny budynek fabryczki z 1896 roku pełni obecnie funkcję mieszkalną.
Będąc na Szczepinie, warto odwiedzić szkołę przy ul. Młodych Techników, dawnej Andersennstrasse, autorstwa Richarda Plüdemanna. Świetnie zachowana pełniła w okresie Festung Breslau funkcję lazaretu. Piwnice szkoły zajęte przez "Tańczących na wulkanie", odurzonych narkotykami i alkoholem, wspomina w swoich pamiętnikach żołnierz garnizonu Breslau Hendrik Verton. Idąc w kierunku ul. Zachodniej, mijamy numer 47. i miejsce, w którym znajdowała się walcownia cyny Ohlesa - firmy, która istniała we Wrocławiu od 1760 roku. Nie zobaczymy także zakładu naprawy chłodnic Alfreda Nussbauma pod numerem 42.
Szkoła przy ulicy Młodych Techników w 1942 r. Fotopolska.eu
Cóż, Szczepin poznany jawi się nam jako wspaniałe miejsce, niestety, dziś tylko w sferze wyobraźni.
Więcej zdjęć dawnego Wrocławia na Fotopolska.eu
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze