12 filmów na 120-lecie kina. Oto ulubione filmy polskich twórców [RANKING]

Z okazji 120-lecia kina Muzeum Kinematografii w Łodzi wraz z katedrą Historii i Teorii Filmu Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadziło ogólnopolską ankietę wśród twórców i osób zajmujących się kulturą filmową.

Umowną datą wyznaczającą początek kinematografii jest 28 grudnia 1985 roku, gdy bracia Lumiere w paryskiej kawiarni zorganizowali pierwszy publiczny pokazu filmu.

Grand Palais

Na ankiety odpowiedziało 279 osób, w tym reżyserzy: Agnieszka Holland, Jerzy Hoffman, Borys Lankosz, Juliusz Machulski i Patryk Vega; aktorzy: Jerzy Stuhr, Wiktor Zborowski, Małgorzata Zajączkowska i Antoni Królikowski; scenarzyści: Andrzej Bart i Józef Hen; scenografowie Ewa Braun i Allan Starski; autorzy zdjęć filmowych: Jolanta Dylewska, Ryszard Lenczewski, Łukasz Żal; kompozytorzy muzyki filmowej: Jan Kanty-Pawluśkiewicz, Antoni Komasa-Łazarkiewicz, Michał Urbaniak; producenci: Wojciech Danowski, Piotr Dzięcioł, Dorota Ostrowska-Orlińska, a także filmoznawcy, krytycy filmowi i kierownicy dyskusyjnych klubów filmowych.

Mieli wskazać 12 najlepszych - ich zdaniem - tytułów światowych oraz polskich. Powstały dwie listy, my prezentujemy ulubione filmy z historii polskiej kinematografii.

Komedia Marka Piwowskiego z 1970 roku, która osiągnęła status kultowej. Istnieje nawet fan club filmu, a wielu jego fanów opowiada dialogi z pamięci, scena po scenie. O jego klasie świadczy też udział osobowości polskiego kina - Jana Himilsbacha, Zdzisława Maklakiewicza czy Stanisława Tyma.

Fot. materiały prasowe

W skrócie: na statku wiślanym pojawia się gapowicz wzięty za instruktora kulturalno-oświatowego. Mężczyzna organizuje zebrania, wybory rady rejsu i zabawia uczestników wycieczki. Organizuje święto kapitana, bal maskowy, quiz na inteligencję, zbiorową gimnastyka czy grę w salonowca. Im robi się bardziej absurdalnie i głupio, tym wycieczkę ogarnia coraz większa wesołość i entuzjazm.

Jak twierdzą miłośnicy 'Rejsu', tego filmu nie da się opowiedzieć, trzeba po prostu zobaczyć, aby zrozumieć i dostrzec wszystkie niuanse i 'smaczki'.

Fot. materiały prasowe

Film kręcono w Toruniu, a także na Wiśle. W 80 proc. obsadę filmu stanowili amatorzy wyłonieni w castingach.

Andrzej Munk w 1960 roku nakręcił historię życia Jana Piszczyka - oportunisty, któremu los ciągle płata figle. Kanwą dla scenariusza stała się nowela Jerzego Stefana Stawińskiego "Sześć wcieleń Jana Piszczyka".

Główny bohater tak podsumował swoje życie: 'Powoli zaczynam rozumieć impulsy, które kierowały moim postępowaniem. Otóż chyba zawsze usiłowałem, całkiem nieświadomie, przystroić się w szaty uznanego przez opinię bohatera danego historycznego okresu. W życiu dziecka był nim harcerz, później podchorąży, wreszcie konspirator... Wszystkie te etapy przebiegłem w bezowocnej pogoni za życiowym powodzeniem. Czy mogłem przypuszczać, że wszędzie czeka mnie nieuchronna klęska?...'.

Fot. PAT

Film z Bogumiłem Kobielą w roli głównej okazał się udanym połączeniem różnych stylów i poetyk. Krytycy znaleźli w dziele Munka zjadliwą ironię, groteskę, elementy czysto komediowe i dramatyczne oraz cechy powiastki filozoficznej w duchu wolteriańskim.Film nakręcono w Warszawie, Krakowie, Nowej Hucie, Łodzi i Sieradzu.

Fot. PAT

Film w reżyserii Pawła Pawlikowskiego jest nazywany największym sukcesem polskiego kina ostatnich lat. To jedyny polski laureat Oscara w kategorii 'najlepszy film nieanglojęzyczny'.

- Nakręciłem czarno-biały film o potrzebie ciszy, wycofania się ze świata i kontemplacji - powiedział reżyser odbierając złotą statuetkę.

LUCY NICHOLSON/REUTERS

Nowicjuszka Anna (Agata Trzebuchowska) zgodnie z zaleceniem matki przełożonej przed złożeniem ślubów zakonnych Anna odwiedza swoją ciotkę. Wanda (Agata Kulesza) była sędzią w czasach stalinowskich. Od niej dziewczyna dowiaduje się, że jest Żydówką, a jej prawdziwe imię i nazwisko brzmi Ida Lebenstein. Kobiety razem ruszają w podróż, która pomoże im obu odkryć przeszłość i poznać własną tożsamość.

'Ida' jest pierwszym filmem, który Pawlikowski nakręcił w języku polskim - emigrował w wieku 14 lat, mieszkał w Anglii, Włoszech, Niemczech i Francji. Film, choć zdobył międzynarodowe uznanie, liczne nagrody i zachwyt tak publiczności, jak i jurorów, w Polsce spotkał się z różnymi reakcjami.

Zdaniem prawicowych środowisk 'Ida' promuje w świecie niekorzystny wizerunek Polaków, niektórzy określili film mianem 'antypolskiego'. Plenery kręcono w Łodzi (ul. Legionów, Rzgowska, Dowborczyków 13, Cmentarz Żydowski, cmentarz na Dołach przy ul. Smutnej), Klemensowie (Pałac Zamoyskich), Mianowie, Jeżewie, Dzierżanowie, Pabianicach, Szczebrzeszynie i w Zgierzu (ul. Dąbrowskiego 18, skrzyżowanie ul. Wróbla i Szerokiej).

MAT PRASOWE

Scenariusz do filmu Jerzego Kawalerowicza z 1961 roku powstał na motywach znanego opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza.

Akcja obu utworów dzieje się w XVIII wieku na Stolarszczyźnie w położonym na odludziu klasztorze. Miejscowe zakonnice, wraz z ich przeoryszą Joanną (Lucyna Winnicka) opętał diabeł. Z pomocą zgromadzeniu przybywa młody egzorcysta - ksiądz Suryn (Mieczysław Voiy), jednak jego modlitwy okazują się jednak bezowocne. Co więcej, zaczyna mu się udzielać atmosfera dziwnego niepokoju, przeżywa duchowe rozterki, czuje się zagubiony. Nie zdaje sobie sprawy, że u źródła jego problemów tkwi miłość do matki Joanny.

Fot. POLFILM/EAST NEWS

Film został oprotestowany przez Watykan na festiwalu w Cannes w 1961 roku - projekcję przełożono z drugiego tygodnia na drugi dzień festiwalu, ponieważ istniało prawdopodobieństwo, że film może zostać wycofany z konkursu.

Zdjęcia do filmu powstawały w Józefowie pod Łodzią.

Adaś Miauczyński, 49-letni rozwiedziony polonista, boi się dnia, życia, ma nerwice natręctw i jest numeromanem: gimnastykuje się do siedmiu, wypija siedem łyków mineralnej, twarz obmywa siedmiokrotnie, podciera się do siedmiu lub trzynastu bądź dwudziestu jeden; podmywa: trzy razy tyłek, cztery - krocze; razem - siedem; do miseczki wsypuje siedem garstek płatków.

Łyka wiele tabletek, w tym prozac i geriavit. Marek Kondrat, w filmie wyreżyserowanym przez Marka Koterskiego w 2002 roku, urzekł widzów i krytyków, co więcej, wiele osób odnalazło wspólne cechy z Miauczyńskim. Początkowo reżyser brał pod uwagę Cezarego Pazurę do tej roli.

Zdjęcia do filmu kręcono w Warszawie i nad morzem w Dębkach.

Fot. materiały promocyjne

Film w reżyserii i ze scenariuszem Krzysztofa Kieślowskiego z Bogusławem Lindą w roli głównej przedstawia trzy alternatywne historie życia młodego chłopaka zależne od tytułowego przypadku, czyli próby złapania odjeżdżającego pociągu. Jednak, jak powiedział kiedyś reżyser: 'człowiek jest jak gdyby przeznaczony do postępowania w pewien określony sposób niezależnie od okoliczności. Postać w filmie znajduje się na trzech różnych drogach, ale zasadniczo pozostaje taka sama'.

Fot. materiały prasowe

Tadeusz Sobolewski pisał w 'Wyborczej', że historia głównego bohatera, Witka Długosza, jest rozważaniem o wolności - o tym, co można z nią zrobić i jak jej użyć: 'Witek jak bohater Bildungsroman - powieści o dorastaniu - uczciwy i otwarty wyrusza w świat, żeby się sprawdzić. W kolejnych wariantach życia trafia na różnych nauczycieli, którzy mu zaimponują i w jakiś sposób go uwiodą. Należą do przeciwstawnych obozów, ale jest między nimi podobieństwo: żarliwa wiara w przemianę świata łączy komunistów i katolików'.

Fot. materiały prasowe

Zdjęcia do filmu powstały w 1981 roku na dworcu Łódź Fabryczna oraz w Warszawie - powstawał w okresie karnawału 'Solidarności' - jednak na ekrany został wypuszczony dopiero w 1987 roku. Wstrzymał go stan wojenny.

Fot. materiały prasowe

Film, którego premiera odbyła się w 1959 roku, podobno powstał na podstawie przeżycia Jerzego Kawalerowicza. Reżyser jechał pociągiem z Warszawy do Szczecina, przez pomyłkę znalazł się w damskim przedziale. W czasie podróży jedna z pasażerek opowiedziała mu o swoim zawodzie miłosnym.

'Ten film mówi o głodzie, o tęsknocie uczuć, niekoniecznie zresztą miłosnych. Dziewczyna odczuwa niedosyt życia, u mężczyzny - pod jej wpływem - rodzi się samotność. Każdy człowiek jest w pewnym sensie niezadowolony z tego, co ma, i zostawia sobie jakąś furtkę, jakąś niejasną perspektywę. Tą tęsknotą uczuć zostali obdarzeni wszyscy bohaterowie "Pociągu". Nastąpił niejako podział jednego melodramatu na wiele osób' - tak o swoim filmie opowiadał przed laty Kawalerowicz.

Fot. East News

W trakcie upalnego lata Jerzy (Leon Niemczyk) wsiada na warszawskim dworcu do pociągu, zapomniał jednak miejscówki do wagonu sypialnego. Przekupiona konduktorka kieruje go do ostatniego wolnego przedziału. Bohater niespodziewanie zastaje tam piękną blondynkę Martę. Z powodu braku wolnych miejsc Jerzy i Marta muszą podróżować razem. W pociągu znajduje się również Staszek, były chłopak Marty. Wciąż usiłuje ją przekonać, że powinna z nim zostać, ale dziewczyna wyraźnie nie chce. Pomiędzy Jerzym i Martą stopniowo nawiązuje się przyjazny kontakt. Oboje mają za sobą przykre przeżycia i to ich łączy.

FILMOTEKA NARODOWA

Nad rekonstrukcją cyfrową filmu czuwał Jan Laskowski, autor zdjęć, które doceniano głównie za mistrzowską kombinacją ujęć w wagonie kolejowym z krajobrazami przesuwającymi się za oknami pędzącego pociągu - a trzeba pamiętać. Film był prawie w całości kręcony w studiu.

W 2014 roku 'Pociąg' został wytypowany p do prezentacji w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie w ramach festiwalu polskich filmów 'Martin Scorsese Presents: Masterpieces of Polish Cinema'.

Poetycki film Wojciecha Jerzego Hasa to jedna z dwóch produkcji tego reżysera, które znalazły się w zestawieniu.

Baśniowa, surrealistyczna opowieść o przemijaniu i śmierci zrealizowana w znakomitej obsadzie została zainspirowana opowiadaniami Brunona Schulza. Józef (Jan Nowicki) przyjeżdża do sanatorium doktora Gotarda (Gustaw Holoubek), gdzie przebywa jego ojciec (Tadeusz Kondrat) - zmarły przed laty, ale przeniesiony w inny wymiar czasu i znów żyjący.

Do głównego bohatera powracają dawne przeżycia i uczucia, dziecięce marzenia. Próbuje przywrócić tamten świat, lecz okazuje się to niemożliwe.

Kino RP

Reżyser pracował nad 'Sanatorium' przez pięć lat, jego premiera odbyła się w 1973 roku w Krakowie. Zdjęcia do niego powstawały w Łodzi i Drohiczynie.

Ówczesne władze zakazały wysłania filmu na festiwal w Cannes, zrobiono to potajemnie, umieszczając na puszkach fałszywe napisy. Has został ukarany, na kolejną możliwość nakręcenia filmu czekał osiem lat ('Nieciekawa historia'), ale na festiwalu otrzymał nagrodę za reżyserię, a film był nominowany do Złotej Palmy.

- Ten film to naprawdę wędrówka w czasie do nieistniejącego już świata żydowskich miasteczek - pisze recenzent 'Wyborczej', Jacek Szczerba. 'Sanatorium' zostało zrekonstruowane cyfrowo.

Fot. YYYY EAST NEWS

Debiut fabularny Romana Polańskiego z 1962 roku i zarazem jedyny jego film pełnometrażowy nakręcony w kraju, a konkretnie w Giżycku.

Jego premiera wywołała skrajne reakcje krytyki i wściekłość I sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki. Polańskiemu zarzucano kosmopolityzm i gloryfikowanie konsumpcyjnego stylu życia. Film miał nie przebić się za granicą, a uhonorowano go nagrodą FIPRESCI na festiwalu w Wenecji w 1962 r., Brązowym Delfinem w Teheranie w 1963 r., Grand Prix w Prades i nagrodą krytyki na MFF Panamie w 1964 r.

GW SK 543/10

Był też pierwszym polskim filmem nominowanym do Oscara (rywalizację przegrał z "Osiem i pół" Felliniego).

Historia jest niezbyt skomplikowana: podczas podróży nad jezioro małżeństwo zabiera młodego autostopowicza, którego później zaprasza na swój jacht. W trakcie rejsu między mężczyznami dochodzi do rywalizacji, konflikt między trojgiem bohaterów narasta z minuty na minutę.Leonowi Niemczykowi i Zygmuntowi Malanowiczowi, zawodowym aktorom, towarzyszy amatorka Jolanta Umecka, wówczas studentka IV roku Akademii Muzycznej w Warszawie. Polański spotkał ją przypadkowo na basenie Legii i zatrudnił do filmu.

Jeden z dwóch filmów Andrzej Wajdy, który znalazł się w zestawieniu, został przez niego wyreżyserowany w 1958 roku. To także jedna z kilku adaptacji literatury, które trafiły do rankingu.

Powieść Jerzego Andrzejewskiego o tym samym tytule była obowiązkową lekturą szkolną i jednym z najbardziej popieranych polskich utworów literackich przez komunistyczne władze. Film w całości został zrealizowany na Dolnym Śląsku - w Trzebnicy i we Wrocławiu, w Wytwórni Filmów Fabularnych.

Fot. EAST NEWS

Akcja filmu toczy się w 1945 roku, tuż po zakończeniu II wojny światowej. Młody akowiec otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR, ale zbieg okoliczności powoduje, że zabija kogoś innego. Doznaje szoku, gdy spotyka swoją ofiarę żywą. Poznaje barmankę, do której uczucie uświadamia mu bezsens zabijania w chwili zakończenia wojny.

Fot. Archiwum Andrzeja Wajdy

Krytycy zgodnie wskazywali na mistrzowskie operowanie przez Wajdę metaforą i kontrastami, a także znakomite aktorstwo. Wielka kariera Zbigniewa Cybulskiego i Bogumiła Kobieli zaczęła się właśnie od tego filmu. Zwłaszcza kreacja Cybulskiego, którego Maciek Chełmnicki przypominający Jamesa Deansa stał się postacią pokoleniową, zachwyciła tak krytykę, jak i widownię.

Podobno Wajda chciał obsadzić w roli Chełmickiego Tadeusza Janczara, ale uległ namowom drugiego reżysera, Janusza Morgensterna, i zatrudnił właśnie Cybulskiego.

Wyreżyserowany przez Wojciecha Jerzego Hasa w 1965 roku jest jednym z najsłynniejszych polskich filmów, rozpoznawanych także za granicą. Określano go jako stylową komedię kostiumowa, awanturniczy film "płaszcza i szpady", fantastyczną baśń z duchami, wisielcami i opętanymi księżniczkami.

Literackim pierwowzorem obrazu jest powieść osiemnastowiecznego poety, uczonego, filozofa, żołnierza i podróżnika Jana Potockiego. Film wyróżnia szkatułkowa struktura, w której jedna historia zawiera w sobie kolejną.Była to druga (po "Krzyżakach") superprodukcją w powojennej historii polskiego kina.

Archiwum Barbary Tobolewskiej

Sam Has film nazywał swój film szalonym snem, który trwał trzy godziny i był wędrówką po "Hiszpanii położonej wtedy między Częstochową a Wrocławiem".

Epicka scenografia, imitująca XVIII-wieczny Madryt powstała w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu (dziś Centrum Technologii Audiowizualnych) na drewnianych stelażach obudowanych gipsem. Wykonano też setki kostiumów, część rekwizytów wypożyczano z muzeów, a z różnych ogrodów zoologicznego sprowadzono sępa, pytona i muły.

Archiwum Barbary Tobolewskiej

Po premierze w Sali Kongresowej w Warszawie owacji nie było. Zygmunt Kałużyński na łamach "Polityki" nazwał dzieło Hasa "dziwactwem tak dziwacznym, że stanowi unikat w skali światowej", przyznając jednak, że od strony widowiskowej "Rękopis" jest najwybitniejszym osiągnięciem w historii polskiego kina.

Fot. za Informacja Filmowa PWSFTViT/filmpolski.pl

Film Andrzeja Wajdy z 1975 roku wygrał zdecydowaną większością głosów. Filmowa adaptacja powieści Władysława Reymonta jest przez wielu uważana za lepszą od oryginału.

Epicki obraz konfliktów kapitalistycznej Łodzi końca XIX w., został ukazany poprzez dzieje kariery trzech zaprzyjaźnionych przemysłowców Polaka (Daniel Olbrychski), Żyda (Wojciech Pszoniak) i Niemca (Franciszek Pieczka). Za cenę rezygnacji z młodzieńczych ideałów i przejęcia bezwzględnych reguł walki o pieniądz mężczyźni zdobywają fortunę.

FILMOTEKA NARODOWA

'Ziemia obiecana' to przede wszystkim historia inżyniera Karola Borowieckiego, który w pogoni za bogactwem, zatraca sens życia.W obsadzie, obok głównych postaci, wybitne nazwiska polskiego kina: Andrzej Seweryn, Anna Nehrebecka, Bożena Dykiel, Kalina Jędrusik, Andrzej Łapicki, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Zelnik czy Piotr Fronczewski.

Zdjęcia do filmu powstawały w wielu częściach Polski: Cieszynie, Łodzi (Księży Młyn, ul. Moniuszki, park Źródliska, kino "Polonia", pałac Scheiblera na Placu Zwycięstwa - obecne Muzeum Kinematografii, fabryka i pałac Poznańskiego przy ul. Ogrodowej, fabryka Scheiblera przy ul. Tymienieckiego, Pałac Poznańskiego - dzisiejszy budynek Akademii Muzycznej przy ul. Gdańskiej 32), Pabianicach (ul. Lipowa - scena samobójstwa Trawińskiego, ul. Okulickiego, dawna fabryka "Pawelana"), Bielsku, a także na terenie wrocławskiego zoo.

mat. prasowe

W 2000 roku odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie premiera nowej wersji filmu. W stosunku do pierwowzoru jest krótsza o ok. 30 pół godziny, zmieniona została kolejność niektórych scen filmu, pojawiły się także sceny znane z serialu tv. Montażu dokonali Andrzej Wajda i Halina Prugar-Ketling. Nowa taśma została wykonana na taśmie Kodaka (poprzednia była na ORWO), a dźwięk przygotowany w systemie Dolby Digital Stereo.