Od Wuwy do Wuwy2. Niemiecki i polski pomysł na mieszkania

Wuwa, czyli wystawa ''Mieszkanie i miejsce pracy'' ("Wohnung und Werkraum ausstellung"), powstała w 1929 roku w zaledwie trzy i pół miesiąca niedaleko Hali Stulecia. Budowa Wuwy2, czyli Nowych Żernik, będzie trwała dłużej, bo i rozmach jest wielki. Oba te projekty mocno różnią. Ale są i podobieństwa.

- U podłoża obu tych koncepcji leży to samo: misyjność wpisana w zawód architekta, która polega na zmienianiu świata na lepszy - mówi Zbigniew Maćków, wrocławski architekt, kurator d.s. architektury ESK 2016, który aktywnie zaangażowany jest w projekt Wuwa2.

Podobna jest również koncepcja, by znaleźć rozwiązania dla osób w różnych wieku, o różnych potrzebach i zasobności.

Materiały Muzeum / Wystawa w Muzeum ArchitekturyArchitektury

Na pierwszą wystawę Wuwa powstały 32 budynki: jedno- i wielorodzinne, w zabudowie szeregowej, a nawet przedszkole. Były tam domy luksusowe, mieszkania przeznaczone dla rodzin o niskich dochodach oraz dla osób samotnych i bezdzietnych małżeństw. Dziś można je oglądać między ulicami: Wróblewskiego, Tramwajową, Dembowskiego, Zielonego Dębu i Kopernika.

Powstały w nich 103 mieszkania małe (o powierzchni od 45 do 60 m kw.) i 29 większych. Zostały wykończone i umeblowane, urządzono również tereny wokół nich.

Fot. Materiały Muzeum Architekury

Wystawę sfinansowało miasto, a domy zaprojektowali wrocławscy architekci. Teraz jest jedną z największych atrakcji Wrocławia.

- Po pierwszej wojnie światowej Wrocław był, po Berlinie, najszybciej rozwijającym się miastem w Niemczech. Z powodu gwałtownego rozwoju przemysłu w ciągu kilku lat liczba ludności wzrosła z 80 do ponad 300 tys. mieszkańców - opowiada Zbigniew Maćków. - Trzeba więc było szybko zapewnić tanie i łatwo dostępne mieszkania.

Tymczasem w mieście budowano głównie kamienice, a więc długo i drogo: - Stąd ta wystawa. Miała pokazać, że można inaczej stawiać domy i jak to robić.

Przedszkole Wuwy pod obudowie Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta

Po drugiej stronie Wrocławia, pod koniec lat 90. miało być jak w słynnej piosence zespołu Golec uOrkiestra. Ale nie wyszło.

Niezabudowane tereny na Żernikach, a właściwie pola uprawne, wytypowano na miejsce pod światową wystawę Expo. Wrocław starał się o nią dwukrotnie - chciał ją zorganizować w 2010 i 2012 roku. Przegrał rywalizację z innymi miastami, choć zyskał promocyjnie.

Promocja Expo we Wrocławiu                                        Fot. Mieczysław Michalak/ AG

Po fiasku starań o Expo zmienił się pomysł na grunty na Żernikach. Tam, gdzie kiedyś planowane były pawilony wystawowe, przewidziano budynki mieszkalne, usługowe i biurowce.

To miejsce postanowiono wykorzystać, gdy pojawiła się idea nowej wrocławskiej wystawy budownictwa. Teren był idealny - z dobrą komunikacją (blisko tramwaj, niedaleko linia kolejowa), a gdy się rozrośnie, jest możliwość poprowadzenia przez środek osiedla nowej linii tramwajowej. W pobliżu jest Autostradowa Obwodnica Wrocławia. Na dodatek nowe osiedle na Żernikach wypełni pustkę między Gądowem, Żernikami i Pilczycami oraz rozbudowywanymi przez deweloperów, a położonymi dalej od centrum Złotnikami i Stabłowicami. Wybrany teren ma też potencjał rozwojowy - dużo wolnych gruntów pozwala na rozbudowę wzorcowego osiedla.

Były rozważane również inne lokalizacje Wuwy2, ale okazały się dużo gorsze. Jeden z tych terenów leżał np. na ogródkach działkowych, co by oznaczało, że inwestycja rozpocznie się od konfliktu.

Fot. Bartłomiej Sowa / AG

Skąd pomysł na nową Wuwę?

- Znów mamy problem, w Polsce brakuje miliona mieszkań - opowiada Zbigniew Maćków. - Główny problem tkwi w finansowaniu mieszkań i tego, z braku odpowiednich narzędzi, nie rozwiążemy. Możemy jednak rozwiązać inny problem: że gdy mieszkania powstają, to nie tworzą miasta, lecz niezależne enklawy.

Piotr Fokczyński, architekt miasta Wrocławia i Zbigniew Maćków w 2011 roku podczas konferencji prezentującej Wuwę2  Fot. Lukasz Giza / Agencja Gazeta

Chodzi o liczne miniosiedla, a właściwie grupy budynków, porozrzucane po całym mieście. Powstają w przypadkowych miejscach, najczęściej tam, gdzie deweloperowi udało się tanio kupić grunty budowlane. Brakuje na nich niezbędnej infrastruktury: szkoły, przedszkola, żłobka, domu kultury, itp. Mieszkańcy wszędzie jeżdżą samochodami.

- Zapewne na początku te mieszkania mają swój urok, ale potem okazuje się, że dzieci trzeba wozić nie tylko do szkoły, ale również na inne zajęcia. Często z tego powodu trzeba dłużej zostać w mieście. Wszędzie trzeba poruszać się samochodem, co kończy się staniem w korkach - wylicza Zbigniew Maćków. - Poza tym często budynki są ogrodzone, nie tworzą się więzi sąsiedzkie. Skutek? Ludzie są gotowi poprzecinać sobie opony, gdy ktoś zajmie ich miejsce. 

Nowa Wuwa ma więc pokazać, że da się zbudować osiedle przyjazne dla mieszkańców i nie będące obciążeniem dla pozostałej części miasta. - okażemy, że można zrobić fajny kawałek miasta i to za te same pieniądze, co w dalej położonych częściach Wrocławia - mówi Maćków.

To ma być wzorcowe osiedle, które będzie można kopiować. - Inaczej to nie miałoby sensu - tłumaczy Zbigniew Maćków. - Chcemy zwiększyć społeczną świadomość. Teraz ludzie szukając mieszkań, patrzą tylko na niską cenę, nie zwracają uwagi na to, że później będą ponosić koszty komunikacji. Jak zaczną przyjeżdżać na Nowe Żerniki i zobaczą, że ktoś kupił mieszkanie za 5400 zł za m kw. i wokół ma wszystko, co potrzebne jest do życia, to zaczną więcej wymagać od swoich deweloperów. To z kolei zmusi firmy, by budowały inaczej. Deweloperzy dopasowują się bowiem do rynku, więc jak teraz czegoś się od nich nie wymaga, to po co mają robić.

Tak ma wyglądać dom kultury                                                       Mat. Zarządu Inwestycji Miejskich

Na terenie Wuwy2 powstaną szkoła, przedszkole, żłobek, dom kultury, tereny zielone, sportowe i rekreacyjne, targowisko. Będą kawiarnie, restauracje i sklepiki w parterach budynków. Nie powstanie za to supermarket, by nie wykończył lokalnego handlu. Idea osiedla jest efektem konsultacji z socjologami, licznych spotkań i debat. W projektowaniu wzięło udział kilkudziesięciu wrocławskich architektów z różnych biur projektowych.

Maćków: - Mamy tu trójstronną umową społeczną. Miasto sprzedaje tereny na przetargach, ale zapewnia niezbędną infrastrukturę i daje bonus marketingowy, ponieważ promuje osiedle. W zamian budynki powstają za pieniądze deweloperów, ale z uwzględnieniem pomysłów architektów. Dzięki temu powstanie osiedle kompletne, z przyjazną przestrzenią publiczną, na którym to samochód będzie intruzem. Jego mieszkańcy nie będą musieli jechać do Rynku, by spotkać się ze znajomymi. Nie będą wozić samochodem dziecka do szkoły i na zajęcia pozalekcyjne, bo to wszystko znajdą w odległości kilkuset metrów, a do szkoły będzie się chodziło zielonym traktem.

Na Nowych Żernikach nie będzie ogrodzeń. - Powstał taki samonakręcający się mechanizm. Ludzie wymuszają na deweloperach, by zapewnili im poczucie bezpieczeństwa, więc ci im to dają - mówi Maćków. - Tymczasem badania pokazują, że w grodzonych osiedlach jest więcej patologii. Chcemy więc obalić ten mit, pokażemy, że tu efekty będą lepsze. To trochę, jak z nawykami żywieniowymi. Najpierw zachłysnęliśmy się fast foodami, bo było w nich szybko i smacznie. Refleksja przyszła z czasem.

Jednym z pomysłów na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa ma być LED-owe oświetlenie terenu. W takim świetle można bowiem nocą rozróżnić twarze, przy tradycyjnym oświetleniu widać tylko szarą postać.

Projekt budynku Archicomu                                   materiały prasowe

Powstaną również drogi dojazdowe i osiedlowe. Już zostało przebudowane skrzyżowanie ul. Kosmonautów z przyszłą tzw. trasą targową (główna droga osiedla Nowe Żerniki) i powstało nowe torowisko. Teraz, w ubiegłym tygodniu, miasto przekazało wykonawcy (firmie Skanska) teren pod budowę dróg osiedlowych.

Skrzyżowanie na ul. Kosmonautów już zostało przebudowane  FOT . WOJCIECH NEKANDA TREPKA

Na Nowych Żernikach Skanska zbuduje 17 tys. m kw. jezdni oraz 20 tys. m kw. chodników i ścieżek rowerowych. Powstaną tam też: kanalizacja, sieć ciepłownicza, oświetlenie, kable teletechniczne, i dwa zbiorniki retencyjne.

Te prace mają kosztować ponad 33 mln zł. Z tego blisko 4,4 mln zł wyłoży firma Fortum, która we Wrocławiu dostarcza ciepło, a resztę zapłaci miasto. Nowe drogi będą gotowe do połowy przyszłego roku.

Osiedle Nowe Żerniki prezentujemy w tym tygodniu na wrocławskich stronach ''Gazety Wyborczej'', ale można je będzie również bliżej poznać w weekend podczas Targów Mieszkaniowych Nowy DOM Nowe MIESZKANIE na wrocławskim stadionie miejskim.

W czwartek w gazecie pokażemy, jak ma wyglądać Wuwa2, w piątek o projekcie porozmawiamy z Piotrem Fokczyńskim, architektem miasta Wrocławia. W sobotę 10 października na targach o Nowych Żernikach opowiedzą m.in. Piotr Fokczyński i Zbigniew Maćków, a deweloperzy przedstawią swoje projekty. Na wystawie zostanie też zaprezentowane całe osiedle. Spotkanie rozpocznie się o godzinie 13 na scenie.

Targi organizuje Wydawnictwo Murator, prezentację Wuwy2 przygotuje urząd miejski.