Domy dla ubogich i nowoczesna kuchnia z lat 20. [FOTO]

Na zdjęciu: Osiedle Nowy Frankfurt - jedno z największych w Niemczech - powstało w latach 1925-1930 według projektu Ernsta Maya

Opowiada o nim znakomita wystawa we wrocławskim Muzeum Architektury. Eksponaty - plany, zdjęcia, modele, szkicowniki Ernsta Maya, przedmioty przez niego zaprojektowane - zostały ściągnięte z kilkunastu muzeów na całym świecie. Architekt zostawił po sobie ogromne osiedla w Niemczech, w Związku Radzieckim i Afryce, więc żeby obejrzeć jego dorobek, trzeba przejechać się po trzech kontynentach lub przyjść do Muzeum Architektury.

Dr Jerzy Ilkosz, jego dyrektor, przyznaje, że nie byłoby go nigdy stać na taką wystawę, gdyby nie pieniądze niemieckiego ministerstwa kultury. Jedno jest pewne - zostały dobrze wydane, a my mamy szansę zobaczyć, co Ernst May zostawił po sobie na Śląsku. I docenić to.

Wystawę można oglądać do 17 czerwca.

Na zdjęciu: Na wystawie można oglądać projekty Ernsta Maya z różnych stron świata

Na zdjęciu: Dom Ernsta Maya na dzisiejszym Zalesiu (ul. Moniuszki 6) we Wrocławiu. Fot. S. Klimek z 1998 r., reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

Tak mógłby wyglądać Wrocław, gdyby to Ernst May decydował o jego rozbudowie. Projekt konkursowy (wspólnie z H. Boehm) z 1921 r. Fot. 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

May pochodził z Frankfurtu nad Menem, do Wrocławia trafił w 1919 roku, mając 32 lata i zero osiągnięć zawodowych, jeśli nie liczyć urządzania cmentarzy wojennych. Mimo to został kierownikiem Schlesische Heimstätte, spółki działającej pod egidą Ministerstwa Opieki Społecznej, która miała dostarczać niezamożnej ludności zdrowych i odpowiednio urządzonych mieszkań w niskich cenach.

Na zdjęciu: Aneks kuchenny w jednym z mieszkań na dzisiejszej Klecinie. Fot. arch. 'Schlesisches Heim' 1923, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

I May robił to do końca życia, uznając poprawę warunków życia ludzi za swoją misję. Opracował katalog takich domów typowych, mających od 52 do 76 m kw., a potem je budował. Na Kowalach (osiedle przy Kowalskiej) i Krzykach (ul. Wietrzna), na Złotnikach i Ołtaszynie.

Na zdjęciu: Dom typu Gustav Freytag na wrocławskiej Klecinie (Klettendorf). Fot. arch. 'Schlesisches Heim' 1922, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

Na zdjęciu: Dom wzorcowy kryty strzechą na wiosennych targach we Wrocławiu w 1921 r. Ernst May urządził pokaz - podpalił dach, by pokazać, że słoma na dachu nie pali się tak szybko, jak powszechnie sądzono. Fot. arch. 'Schlesisches Heim' 1921, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

Na zdjęciu: Projekt zabudowy wrocławskich Wojszyc z 1921 r. - widok z lotu ptaka na centrum osiedla ('Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza)

Ernst May przygotował projekty wielu wrocławskich osiedli. Szczególnie ciekawie wygląda projekt Złotnik. May zaplanował nie tylko budowę tanich domów, ale wzorując się na średniowiecznych założeniach śląskich, chciał mieć na osiedlu rynek z ratuszem - trzy strony placu przeznaczono na sklepy, czwartą miała zamykać szkoła - zajazd, publiczny park i kilka willi, żeby na Złotnikach mieszkali ludzie o różnej kondycji społecznej.

Na zdjęciu: Domy dwurodzinne na Złotnikach w 1920 r. - widok od strony ogródków. Fot. z 'Schlesisches Heim' 1922 reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

Wprawdzie projekt został mocno zredukowany, ale jak przejdziecie się po malowniczo biegnących ulicach i obejrzycie niewielkie place, zobaczycie, że May to architekt życzliwy dla ludzi i ich kieszeni. W sam raz na czas kryzysu.

Na zdjęciu: Projekty domów na wrocławskich Stabłowicach typu Karl Hauptmann i Ulitz z 1925 roku ('Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza)

Na zdjęciu: Osiedle dla górników w Wałbrzychu, zdjęcie z 1920 r. Fot. arch. 'Schlesisches Heim' 1920, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu

Na zdjęciu: Dom dwurodzinny na wrocławskim Ołtaszynie. Te budynki zachowały się do dzisiaj. Fot. arch. Institut fur Stadtgeschichte Frankfurt am Main, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

Właśnie z powodu kryzysu zaprojektował na Ołtaszynie, osiedlu dla robotników rolnych, domy z obłymi dachami. Miały być tańsze od tradycyjnych, bo konstrukcja nośna została wykonana z desek zbitych gwoździami zamiast z litych kantówek. Nie były tańsze, ale za to nadały bliźniaczym domom przytulny i ciepły charakter. Jestem fanką ulicy Strączkowej, przy której stoją domy Maya i gorąco polecam odwiedzić ją podczas niedzielnych spacerów.

Na zdjęciu: Prezentacja ołtaszyńskich domów na wystawie w Muzeum Architektury

Takie osiedla tanich domów, budowane często pod miastami, bo tam ziemia była tańsza i mieszkańcy mogli dostać jeszcze kawał działki, żeby podreperować rodzinny budżet hodowlą świnki czy kur, można dziś oglądać m.in. w Jeleniej Górze, Brzegu, Boguszowie-Gorcach, w Wałbrzychu, Dzierżoniowie, Nysie i Gliwicach. Są naprawdę świetnie wymyślone.

Na zdjęciu: Dom na wrocławskim Ołtaszynie, fot. arch. Institut fur Stadtgeschichte Frankfurt am Main, reprodukcja z: 'Ernst May 1886-1970', praca zbiorowa, w Polsce wydana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu pod red. Jerzego Ilkosza

May projektował też wyposażenie tych domów, żeby wykorzystać maksymalnie niewielką przestrzeń. To we współpracy z Mayem wiedeńska architekt Margarete Schütte-Lihotzky rozwinęła w 1926 roku koncepcję tzw. kuchni frankfurckiej.

We Frankfurcie nad Menem architektoniczny tandem stworzył zaawansowany program budownictwa mieszkaniowego wraz z wyposażeniem pomieszczeń i zamontował nową kuchnię w ponad 10 tys. mieszkań. Miała być praco- i czasooszczędna, więc odcinki dróg i przebieg wykonywanych czynności były mierzone metrówką i stoperem.

Na zdjęciach powyżej: Jedną z kilku zachowanych kuchni frankfurckich można teraz oglądać w Muzeum Architektury

Tę kuchnię można zobaczyć na wystawie, jest unikatem, bo zachowało się ich tylko kilka, choć my wszyscy korzystamy z kuchni opartych na tej koncepcji - z ergonomicznymi ciągami technologicznymi i przemyślnie zaprojektowanymi szafkami.

Na zdjęciu: Na wystawie  można obejrzeć również inne przedmioty zaprojektowane przez Ernsta Maya

Na wystawie pokazywany jest film z lat. 20, tłumaczący wyższość kuchni frankfurckiej nad tradycyjną. Nie przegapcie go! Majstersztyk marketingu, zmęczyłam się samym patrzeniem na niewiastę krzątającą się po tradycyjnej kuchni, rozpalającej ogień pod płytą i wyciągającą przyprawy z ''ozdobnych, acz zbierających kurz'' pojemników. A potem ujrzałam alternatywę, wybawienie dla leniuchów i pomyślałam: ten geniusz zaczynał we Wrocławiu...