Królem dolnośląskich dworców jest oczywiście główny dworzec dolnośląskiej stolicy - Wrocław Główny, zwany przed wojną również Dworcem Centralnym (Central-Bahnhof).
MIECZYSŁAW MICHALAK
Kolej trafiła na Dolny Śląsk wcześniej niż do innych regionów obecnej Polski. 22 maja 1842 r. otwarto jedno z pierwszych połączeń kolejowych Niemiec z Wrocławia do Oławy. W tym samym roku oddano do użytku pierwszy wrocławski dworzec kolejowy zwany Górnośląskim. Mieści się przy ul. Małachowskiego, na wschód od dzisiejszego Dworca Głównego.
Gdy Towarzystwo Kolei Górnośląskiej dostało koncesję na budowę linii do Poznania, zapadła decyzja o budowie nowego, większego dworca. Jego projektantem został architekt królewski Wilhelm Grapow. Wrocławski Dworzec Główny (wtedy Centralny) w stylu angielskiego neogotyku Tudorów otwarto w październiku 1857 roku. Jego autor chwalił się olbrzymią ilością zużytych do budowy materiałów (m.in. prawie 7 mln cegieł pełnych i prawie 100 tysięcy cegieł dziurawek).
MIECZYSŁAW MICHALAK
Dworzec Główny zaczęto rozbudowywać po ponad 40 latach od otwarcia. Zbudowano wtedy pięć nowych peronów, uniesionych ponad poziom terenu o 4-5 m. Pierwotna hala peronowa została przekształcona na hol główny z kasami, poczekalniami i restauracjami. Zbudowano też pięć tuneli pod nowymi peronami, przeniesiono na nasyp tory kolejowe, dzięki czemu zlikwidowano kłopotliwe przecięcie torów z ulicami Wrocławia.
Remont dworca trwał od kwietnia 2010 roku do czerwca 2012 roku. Po zakończeniu prac to już zupełnie inny budynek. Hol kasowy po usunięciu z niego pozostałości peerelowskiego zdobnictwa stał się elegancki i przestronny. Z minionej epoki pozostał jedynie neon 'kasy biletowe'.
Fot.Tomasz Szambelan / Agencja Gazeta
Gdy robotnicy usunęli ze ścian tandetne płytki ze szkła walcowanego, okazało się, że przez lata kryły się pod nimi doskonale zachowane drewniane ramy secesyjnych okienek kasowych. Teraz witryny zostały odnowione i znów zdobią hol.
TOMASZ PIETRZYK
Wypiękniał też plac przed dworcem. Zamiast starej stacji paliw i wiecznie nieczynnej obskurnej fontanny pojawiły się drzewa i trawiaste pagórki. Są też dwie nowe fontanny.
Remont Dworca Głównego kosztował PKP ok. 360 mln zł.
Jaworzyna Śląska to ważny węzeł kolejowy: tutaj spotykają się Śląska Kolej Górska, łącząca Wrocław z Jelenią Górą, z magistralą podsudecką (Legnica - Kamieniec Ząbkowicki).
W kolejowym miasteczku można podziwiać ponad 150 lokomotyw i wagonów z różnych lat. Ośrodek, którego sercem jest półkolista lokomotywownia z początku XX wieku oraz wielka obrotnica (urządzenie do ustawiania lokomotyw na konkretny tor), działa od 2004 roku.
Fot. Joanna Dzikowska
Wyjątkowo cennym eksponatem jest jedyny sprawny normalnotorowy parowóz Dolnego Śląska: polska lokomotywa parowa TKt48-18 z 1951 r. W zbiorach jest też m.in. najstarsza w Polsce nadal czynna lokomotywa spalinowa Deutz z 1940 roku. - Wśród dzieci najbardziej popularna jest lokomotywa 'Tomek', pomalowana na niebiesko-czerwono, jak ta z serialu dla dzieci 'Tomek i przyjaciele' - mówi Maciej Mądry z muzeum.
MIECZYSŁAW MICHALAK
Największym marzeniem muzealników jest remont lokomotywy Pt31. - Gdy myślimy o przedwojennej polskiej kolei, kojarzymy głównie luxtorpedę, a ona była przecież produkcji austriackiej. A ta lokomotywa to prawdziwe arcydzieło polskiej myśli technicznej, pierwszy polski parowóz pośpieszny. Skonstruowany w 1931 r., 13 lat po odzyskaniu niepodległości w kraju, który nie miał tradycji tego typu - wyjaśnia Mądry. Koszty są jednak ogromne: szacuje się je na ponad 6 mln zł.
mako
Od niedawna można przejechać się oryginalnym parowozem po trasie w muzeum. Jej atrakcją jest zapadnia kolejowa: duża konstrukcja w kształcie sześcianu. - Nie jest łatwo wyciągnąć koła z kilkudziesięciotonowego parowozu. Dlatego w 1914 r. wybudowano wielką budowlę, którą można podnieść każdy pociąg. Chcemy przywrócić jej sprawność - wyjaśnia Mądry.
Niecodziennym zabytkowym składem można też ruszyć w dłuższą trasę. Do 13 września w weekendy na trasie z Jaworzyny do Dzierżoniowa i z powrotem kursuje lokomotywa parowa oraz trzy przedwojenne wagony osobowe serii Ci28 i Bi29 z lat 1928-1930. Wyjazd z dworca PKP w Jaworzynie o 10.07 i 14.52; powrót z Dzierżoniowa o 12.25 i 16.23. Bilet Jaworzyna - Świdnica kosztuje 15 zł (10 zł ulgowy); do Dzierżoniowa - 30 zł (18 zł ulgowy).
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Odwiedzając muzeum, można też zjeść w stylowym 'Bistrze Kolejowym', które jest urządzone w starym barze Wars, wycofanym z eksploatacji w połowie lat 90. XX wieku. Do oryginalnego wystroju należą m.in. nalepki o zakazie korzystania z komputerów. Można też zamówić nocleg w odrestaurowanych wagonach sypialnych PKP z lat 70.
Wzniesienie pierwszego dworca w Legnicy było ściśle związane z budową linii kolejowej z Wrocławia do Berlina. Budynek dworca wraz z parowozownią ukończono, podobnie jak odcinek Wrocław - Legnica, w październiku 1844 roku.
Dwa lata później linia kolejowa połączyła Legnicę i Frankfurt nad Odrą, skąd istniało już połączenie kolejowe do Berlina. Pierwszy legnicki dworzec znajduje się około 50 m na wschód od obecnie użytkowanego, a swoją rolę pełnił przez prawie 40 lat.
mat. prasowe PKP S.A. we Wrocławiu
Większy obiekt oddano do użytku w 1880 roku. Obecny dworzec w stylu modernistycznym z elementami ekspresjonistycznymi otwierano stopniowo w latach 1927-29. Zbudowano wtedy halę peronową, która jest jedną z trzech na terenie dzisiejszej Polski (obok Wrocławia i Bytomia).
Remont legnickiego dworca rozpoczął się w 2013 r. a skończył w 2014 r. W holu zamontowano nowe oświetlenie, w tym m.in. nawiązujące do historycznych żyrandole.
Fot. Kamila Kubat / Agencja Gazeta
Na nowo ułożona została posadzka, pod którą zamontowano ogrzewanie podłogowe. Pomieszczenie kas biletowych zostało przebudowane: zamontowano tam szklane boksy i klimatyzację.
Koszt inwestycji to prawie 13,5 miliona złotych. Była ona finansowana ze środków własnych PKP S.A. i budżetu pańsywa.
W położonym wśród zielonych wzgórz i gór Wałbrzychu najważniejszym (choć nie głównym) dworcem jest Wałbrzych Miasto. Pierwszy obiekt dworcowy powstał w połowie XIX w., nosił wtedy nazwę Stary Zdrój (Altwasser) od nazwy dzielnicy, która niegdyś była uzdrowiskiem.
Dość powszechnie panuje mylne przekonanie, że budynek dworca był niegdyś pijalnią wód mineralnych. Wynika to z jego charakterystycznej bryły, powstałej po przebudowie z lat 1923-25.
Aleksandra Zienkiewicz
W ostatnich latach dworzec został pieczołowicie odrestaurowany. Inwestycja kosztowała około 10 milionów złotych i była rozłożona na dwa etapy. Najpierw jeszcze w 2010 roku wyremontowano dach i toalety.
Fot. PKP
Jednak dopiero przy drugim etapie prac udało się wydobyć całe piękno tego historycznego obiektu. Renowacja zakończyła się w lutym 2012 r.Budynek odnowiony został od piwnic aż po szczyt kopuły holu głównego. Dzięki temu udało się uratować obiekt, który stanowił unikat architektury dworcowej w skali kraju.
Spośród imponujących dolnośląskich wiaduktów szczególnie wyróżnia się wiadukt w Wałbrzychu na trasie linii do Kłodzka. Prowadzi nad głęboką na 22 m doliną i ul. Niepodległości. Ma 125 m długości, a w tym roku skończył 135 lat.
Aktron / Wikimedia Commons / creativecommons.org/licenses/by/3.0
Na tej samej trasie podziwiać można jeszcze większe wiadukty: najwyższy w Nowej Rudzie (35 m wysokości), z charakterystycznymi filarami z czerwonego piaskowca, i najdłuższy nad Zatorzem w Drogosławiu (185 m długości).
Linia Kłodzko - Wałbrzych, która miała być częścią trasy Berlin - Wiedeń, biegnie też przez trzy podwójne tunele, w tym najdłuższy w Polsce pod górą Mały Wołowiec na odcinku Wałbrzych - Jedlina-Zdrój.
W niewielkim Lewinie Kłodzkim na linii z Kłodzka do Kudowy-Zdroju znajduje się zaś przypominający rzymski akwedukt kamienny wiadukt z początku XX w. Biegnie nad doliną potoku Klikawy i drogą krajową nr 8, wznosząc się na wysokość 27 m.
Malownicza konstrukcja wkomponowana w krajobraz Wzgórz Lewińskich zbudowana została przez włoskich i chorwackich robotników w ciągu zaledwie roku. Na konstrukcję zużyto 500 m sześciennych kamienia.
Jedną z największych kolejowych atrakcji Dolnego Śląska jest wiadukt w Bolesławcu, zbudowany w całości z jasnego piaskowca, poddany renowacji pod koniec pierwszej dekady XXI w.
MIECZYSŁAW MICHALAK
Jest jednym z najdłuższych podobnych obiektów w Polsce i całej Europie, ma prawie pół kilometra długości. Został wybudowany już w połowie XIX w., kiedy to połączono koleją Legnicę i Bolesławiec, a następnie Frankfurt nad Odrą. W 1945 roku niemieckie wojska, wycofując się z miasta, wysadziły w powietrze centralne przęsło przeprawy. Już dwa lata później wiadukt został odbudowany.
MIECZYSŁAW MICHALAK
Dzięki ostatniemu remontowi pociągi mogą mknąć po nim z prędkością nawet do 160 km na godzinę. Obecnie budowlę można podziwiać także po zmierzchu - oświetla go 58 projektorów zamontowanych na wewnętrznych stronach kamiennych filarów.
To najstarszy dworzec w obecnej Polsce, położony przy ul. Małachowskiego. Wybudowała go w 1842 r. spółka Kolej Górnośląska, wraz z otwarciem pierwszego na Śląsku odcinka torów do Oławy.
- To dzięki kolei mógł się rozwijać przemysł: koleją przewożono węgiel, rudy metali - mówi Maciej Mądry, zastępca dyrektora Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa. - Rozwój kolei był tak silny, że budynek przestał wystarczać i już dwadzieścia lat później zbudowano dzisiejszy Dworzec Główny.
TOMASZ PIETRZYK
Obiekt zachował się dość dobrze, widać m.in. bogato zdobione drzwi. Niestety, obecnie dworzec niszczeje. - Prywatny właściciel nie ma pomysłu na to, jak wykorzystać ten obiekt - uważa Mądry.
mako
Ostatnio spłonęła część dworca należąca do PKP. Do tej pory nie jest znana przyczyna pożaru.
W Górach Sowich, w okolicy Srebrnej Góry, w środku lasu można natrafić na ceglany wiadukt o wysokości 27 metrów. Stanowił on część Sowiogórskiej Kolei Zębatej, prowadzącej przez środek gór.
Jar.ciurus/creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl
Na odcinku między Srebrną Górą a Woliborzem, gdzie nachylenie torów wynosiło nawet 6 proc., miejscami zamontowana była dodatkowa szyna zębata, a kursować mogły tu tylko specjalne parowozy. Linia została zamknięta już przed wojną, w latach 30., gdyż towary bardziej opłacało się przewozić liniami wiodącymi wokół gór.
Przez górski dolnośląski krajobraz wiedzie kilka malowniczych linii kolejowych, a za jedną z najpiękniejszych w Polsce uważana jest trasa ze Świdnicy do Jedliny-Zdroju, będąca przedłużeniem trasy prowadzącej z Wrocławia.
Linia kolejowa Doliny Bystrzycy prowadzi przez Zagórze Śląskie nad Jeziorem Bystrzyckim, niedaleko zamku Grodno i schowanych wśród gór Jugowic. Na odcinku o długości zaledwie 22 km znajduje się aż 18 mostów i wiaduktów, w tym oryginalny, żelbetowy wiadukt w Zagórzu Śląskim w ciągu drogi do Jugowic.
Fot. Stalker/fotopolska.eu/http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Linia powstała na początku XX w. z inicjatywy m.in. współwłaściciela fabryki lniarskiej w Walimiu E. Websky'ego. Linia miała skrócić odległość z Wrocławia do miejscowości turystycznych i uzdrowiskowych Gór Sowich oraz zapewnić komunikację dla transportu towarów z osad w dolinie Bystrzycy i Walimki. Przy szlaku powstawały tartaki, składy opału i inne przedsiębiorstwa.
Fot. Stalker/fotopolska.eu/http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Armia Czerwona ominęła linię z uwagi na trudny teren Gór Sowich, niestety, Niemcy postanowili przeciąć ciągłość szlaku ze względu na chęć zachowania w tajemnicy prac w kompleksie podziemnych sztolni 'Riese'.
zbiory dolny-slask.org.pl
Zniszczone obiekty po II wojnie światowej odbudowano i ruch na linii przywrócono w 1950 roku. Z uwagi na brak remontów pociągi osobowe przestały kursować na tej trasie w roku 1990, a towarowe dziesięć lat później. Remont linii będzie możliwy w przyszłych latach w ramach funduszy unijnych, co zapowiedział prezydent Wałbrzycha Roman Szełemej.
Kolejną trasą kolejową wymienianą przez miłośników kolei jako atrakcyjna jest trasa z Jeleniej Góry do Lwówka Śląskiego. Kolej doliny Bobru powstała pod koniec pierwszej dekady XX w., a impulsem do jej wybudowania była decyzja rządu niemieckiego o lokalizacji zapory wodnej w Pilchowicach. Kolej miała bowiem dostarczać materiał budowlany do jej budowy.
Ludwig Schneider/creativecommons.org/licenses/by/3.0
Również tutaj natrafić można na wiele interesujących obiektów kolejowych, w tym wiszący nad jeziorem w Pilchowicach kratownicowy most o długości 130 m, należący do najwyższych w Polsce (prawie 40 m wysokości nad taflą wody). Konstrukcja zawieszona jest na dwóch kamienno-betonowych podporach. Na trasie znajdują się też trzy tunele oraz okazały wiadukt nad szosą w Pilchowicach.
Ostobratek/creativecommons.org/licenses/by/3.0
Trasa miała znaczenie turystyczne i towarowe - transportowano nią materiał z licznych w tej okolicy kamieniołomów, a także drewno i beczki z piwem. W okresie międzywojennym linia cieszyła się dużym zainteresowaniem, na stacji Wleń sprzedawano rocznie ponad 70 tys. biletów. Linia w dużej mierze znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru i wciąż stanowi cel wielu turystów. Obecnie, wskutek złego stanu trasy, kolej kursuje tam tylko w weekendy.
Krośnicka Kolej Wąskotorowa, zlokalizowana w między Krośnicami a Wierzchowicami w powiecie milickim, jest jedyną czynną wąskotorową trasą na Dolnym Śląsku (wszystkie pozostałe, w tym kolej wrocławsko-trzebnicko-prusicka, zostały zdemontowane).
MOs810/creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0
Jest to jedna z nielicznych czynnych kolei parkowych w Polsce. Trasa ma prawie trzy kilometry długości i sześć przystanków, w tym dworzec z muru pruskiego. Wiedzie dookoła stawów rekreacyjnych na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Krośnicach.
Kolejkę obsługują parowóz wyprodukowany w połowie XX w. w fabryce w Chrzanowie oraz lokomotywa spalinowa. Pociągi na trasie kursują latem od środy do niedzieli.
Kolej w Świdnicy pojawiła się już w 1844 roku. Sam secesyjny budynek dworca Świdnica Miasto o szerokiej na 80 m elewacji zbudowano w latach 1903-1905 na miejscu poprzedniego budynku z 1861 r. Od 1945 r. nie był remontowany i mocno podniszczał. W czasie gdy w mieście stacjonowały wojska radzieckie, codziennie odjeżdżał stąd bezpośredni pociąg do Moskwy.
Kilka lat trwały zmagania władz Świdnicy o przejęcie budynku od PKP. Ostateczną umowę przekazania nieruchomości podpisano w 2008 r.
Materiały urzędu miejskiego w Świdnicy
Sam remont zaczął się w listopadzie 2010 roku, ale w lipcu 2011 roku jego wykonawca, wrocławska firma Integer, ogłosiła upadłość. Miasto musiało przeprowadzić szczegółową inwentaryzację przeprowadzonych prac i ogłosić nowy przetarg na wykonawcę, co znacznie opóźniło realizację inwestycji. Firma Architekton z Głogowa weszła na opuszczoną budowę na przełomie listopada i grudnia 2012 roku i dokończyła renowację obiektu, która zakończyła się w 2013 roku.
Fot. Mieczysław Michalak / Agencja Gazeta
Zabytkowy piaskowiec został wyczyszczony, z pietyzmem odtworzono stolarkę i kafle. Zrekonstruowano też zabytkowe herby: Świdnicy, Dolnego Śląska, powiatu świdnickiego i księstwa świdnickiego.
W budynku - poza kasami - znajduje się siedziba strefy płatnego parkowania, wojewódzkiej sieci internetowej, a także urządzenia telekomunikacyjne PKP.
Majestatyczny neogotycki dworzec w podwałbrzyskich Świebodzicach powstał w 1869 r.
Ciekawy jest nie tylko sam budynek, ale i wiata peronowa o długości 75 m, która wspiera się na ozdobnych kolumnach z żeliwa. Dworzec jest czynny codziennie od godziny 4 do 22.
Travelarz/creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl
Kompleksowa przebudowa pochodzącego z drugiej połowy XIX wieku dworca PKP w Świebodzicach rozpoczęła się w 2012 r. i skończyła w kolejnym. Była finansowana ze środków PKP oraz budżetu państwa i kosztowała 2,9 miliona złotych brutto.
Materiały PKP
W holu pojawiły się ławki oraz nowy system informacji wizualnej (tablice z piktogramami). W części dworca służącej obsłudze podróżnych wybudowano nowe toalety, które dostosowano do obsługi osób niepełnosprawnych.
Stacja na peryferyjnym wrocławskim osiedlu (które do 1927 r. było osobnym miastem) powstała wraz z otwarciem linii kolejowej Wrocław - Legnica w 1844 roku.
Od września 2011 roku, gdy zaczęły się prace, miejsce to przeszło gruntowną transformację.
Przy renowacji pojawiły się latarnie stylizowane na XIX-wieczne i zamontowane na peronach klimatyczne zegary.
Fot. Maciej Świerczyński / Agencja Gazeta
Przebudowa stacji kosztowała ponad 68 mln zł. Na perony został wybudowany podjazd dla wózków inwalidzkich. Powstał też nowy tunel, który ułatwia poruszanie się między peronami,
Kłodzko Główne to największa stacja kolejowa w tym mieście, położona jednak nieco na uboczu wobec centrum (obok którego znajduje się dworzec Kłodzko Miasto).
Aleksandra Zienkiewicz
W latach 2012-2013 przeprowadzono niespełna gruntowny remont, warty 4 mln zł, sfinansowany z budżetu państwa i środków PKP. Uroczyste otwarcie dworca po renowacji miało miejsce 25 kwietnia 2013
W 1874 r. uruchomiono liczące 79 km połączenie z Wrocławia Świebodzkiego przez Wołów, Ścinawę do Rudnej Gwizdanowa. Wtedy to powstała stacja Breslau Schmiedefeld, dzisiaj - Wrocław Kuźniki.
Fot. Sławomir Pawłowski / Agencja Gazeta
Budynek w 2010 r. przeszedł generalny remont. w trakcie prac wyremontowana została elewacja, wnętrze i okolice budynki.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze